Úna Bhán
(I)
A Úna bhán, nach tú a bhain daoim mo chiall,
A Úna bhán, is tú a chuir eidir mé agus Dia,
A Úna bhán, a chúilín chastaí na gcraobh,
Go mb’fhearr liom bheith gan súil, dar mo chúis, ná d’fheiceál ariamh.
(II)
A Úna, tabhair cúnamh agus tarrtháil dom
Ag an áit a rabh mé agus tú ag comhrá seal,
Óra, ‘s fíorscoth na Muaidhe ‘gus lucht léite creach,
‘Sé mo thrí chumha dubh’, is tú atá i ndiaidh mo shlad.
(III)
Óra, a Úna bhán, nach náireach an luidh’ seo ort,
I gcónra chláir i measc na gcéadta corp,
Mura bhfeicfeá ach do lámh fá mo chiúin-bhean, ó, a bhí ariamh gan locht
Ní fheicfidh mé do scáile ar an t-sráid ó anocht amach.
Le Tomás Láidir Mac Coisdealbha.
(Bhí Tomás Láidir saighdear agus Fíor Gaedheal in aghaidh na Gaill le linn Cogaidh na Trí Rioghachtuibh eadar 1641 go 1653. Bhí sé saighdear ar aghaidh i gcoinne na Gaill le linn Cogadh na Gaedheal eadar 1652 go 1687 freisin. Ba san Arm Chonnacht é fhéin, agus ghoid na Gaill an talaimh amuigh as an chlann seo tar éis 1654 go 1660idí. Sgríobh é ‘n t-amhrán seo sna 1660idí. Dh’iarr é do phostadh chun go Úna Nic Dhiarmada. Ba Tomaltach Mac Diarmada ‘n athair na h-Úna, ‘gus chuaidh sé chun leis na Gaill as 1650 nó 1651 nó 1652 ar aghaidh – ba fealltóir ar taobh Sasuinn é gan amhras. Chuir sé ‘obair chun stad an bainis eadar Tomás Láidir ‘s Úna. Chuir sé Úna ‘stigh dún ar oileán ar Loch Cé. Chuir Tomás Láidir órdugh chun Úna agus clann Úna má beadh siad phostadh le chéile gan mhoill nó ní bheadh iad phostadh go brách ar fad. Ní bhfuair Tomás Láidir an nuachd as Úna ‘gus dh’fhág é ‘muigh tar éis sin. Dh’fhan sé ‘n aice h-Áth na Donóige. Ach níl fhios aige bh’ Úna faoi ghlas sa seomra i gcaisleán ar an oileán ar Loch Cé. D’fhill Tomás Láidir chun go cogadh tar éis sin, agus fhuair Úna Bhán bás na cridhe bhríste, ‘gus bhí mór an truagh sin).
A Mháire Óg na gCian
Ó, a Mháire Óg na gCian do mhór-chuimrí Dia,
Ná h-ísligh is ná h-ardaigh, ná fuiling mé i bpian,
Gluais liom faoin t-sliabh san áit a (gcodlaíonn) an fia,
Ó, sna gleanntaí ag déanamh lionn dubh, ó, is gur leat a chaill mé mo chiall.
Gheofainn go leor, lucht síodaí agus sróil,
An muislín ag dul le gaothaigh is an fáinne buidh’ óir,
Ní leofa a bhím ag gabháil ach leat, ó, a mhíle stór,
A cheol-shearc an Iarla Antroim, ó, is tú an brainse fionn óir.
Le Toirdhealbhach Ó Cearbhalláin ‘s Pádraig Breathnach.
(Sgríobh Toirdhealbhach Ó Cearbhalláin an t-amhrán seo eadar 1691 go 1738 b’fhéidir. Ach tápíosa seo le Pádraig Breatnach as Connacht Thuaidh).