Seumas a’ Ghlinne

Foill-mharbhadh Leitir Mhòir:
Foill-mharbhadh san Apainn:
Tom-falach na h-Apainn: (14mh Céitean 1752)

Bha sluagh bheag Seumasaich nan fhoill-mharbhadh nan Cailean Ruadh Caimbeul nó Cailean Glinn’ Iubhair air Leitir Mhòir air Dùrar na h-Apainn air an 14mh latha mìos Céitean san bhliadhain 1752. Bha Cailean Ruadh air an t-slighe chun do chuir nó fuadaichean Chlann Stiùbhart na h-Apainn a-mach as do thìr aca nuair chaidh a bàs e le sluagh bheag Clann Stiùbhart leis bragadaich as dhá muscaed ann.

Bha Cailean Ruadh Caimbeul nó Cailean Ruadh nó Cailean Glinn’ Iubhair san arm Sasuinn ré Bliadhna Teàrlaich eadar 1745 gu 1746, agas ás déidh seo sin gu ruige chaidh a bàs e air Leitir Mhòir na h-Apainn air 14mh Céitean 1752. Bha Clann Stiùbhart na h-Apainn nó Stiùbhartaich na h-Apainn san Arm nan Gaedheal ré Bliadhna Teàrlaich agas fhuair rèisimeid san arm sin cuideachd – Rèisimeid na h-Apainn. Bha Rèisimeid na h-Apainn san gach chath agas blàr an Chogadh nan Gaedheal ré Bliadhna Teàrlaich eadar 1745 gu 1746. Bha siad air Bhlàr Chùil Lodair air an 16mh Céitean 1746 cuideachd. Chuir iad blàr an aghaidh in éadan nan Sasanaich ás déidh le bliadhnaichean móra gu 1766 agas 1788 cuideachd.

Nuair chaidh a bàs Cailean Ruadh ann i Leitir Mhòir, dh’ionnsaigh rialtas Sasuinn agas arm Sasuinn agas cabhlachd Sasuinn an aghaidh Clann Stiùbhart na h-Apainn leis dìoghaltas mhóir agas chuir iad Seumas a’ Ghlinne chun bàs air 8mh Samhna 1752 mar sin. Agas chuir Clann Stiùbhart na h-Apainn blàr an aghaidh Sasuinn le bliadhnaichean móra mar sin cuideachd le saorsa na h-Albainn.

Murt Sheumais a’ Ghlinne
(8mh Samhain 1752):

Fhuair Seumas Stiùbhart na h-Apainn no Seumas a’ Ghlinne murt le riaghaltas Sasuinn in Albainn air an 8mh Samhain 1752. Rinn ead sin mar dh’iarr ead do bhriseadh ‘s do cho-bhriseadh an aghaidh na Seumasaich gu h-áiridh agus Clann Stiùbhart cuideachd. Bh’ eagal an-mhor air riaghaltas agus fheachd Sasuinn chun Clann Stiùbhart na h-Apainn, mar bh’ ead a-mach aig sabaid an aghaidh nan Gaill ré Bliadhna Teàrlaich agus roimhe sin agus ás déidh sin. Chuir Clann

Stiùbhart na h-Apainn reusamaid misneachd chun Arm nan Gaedheal ré gach cogadh agus gach ar-a-mach nan Gaedheal agus an Gaedhealtachd cuideachd. Bha Reusamaid na h-Apainn misneachd an-mhor aca air Blàr Chùil Lodair i 1746 agus shabaid ead air aghaidh ás déidh ann leis misneachd an-mhor cuideachd. Dh’ionnsaigh Reusamaid na h-Apainn an aghaidh taobh chlé nan Sasannaich air an cath sin agus fhuair trì reusamaid Gall bàs ann mar sin. Agus shabaid ead air aghaidh ás déidh an cath sin air nan Gaill agus cha rinn ead sìochadh le riaghaltas Sasuinn ás déidh dh’fhág Teàrlach Ruadh a-muigh as Albainn air an 20mh an t-Sultain 1746 leis 140 Gaedheal eile gu Fhraing le cuidich nuadh. Shabaid Clann Stiùbhart air aghaidh agus bh’ eagal an-mhor air Sasuinn mar sin.

Bha Seumas a’ Ghlinne taoisich mhor nan Gaedheal na h-Apainn agus chuir e spiorad an-mhor a-staigh gach áite nan Gaedhealtachd mar bh’ aig sabaid e ‘gus Clann Stiùbhart na h-Apainn gu h-áiridh an aghaidh nan fuadaichean ó 1746 air aghaidh!

Tháinig sluagh Sasuinn no nan saighdearan-dearga ‘n aghaidh Seumas a’ Ghlinne mar fhuair Cailean Ruadh Caimbeul bàs nuair a bha e air an t-slighe chun gu fuadaichean Clann Stiùbhart a-muigh as dachaighean dhùthchais nuair a chaidh e gu bàs aige air Leitir Mhòir air Dùrar na h-Apainn air 14mh Céitean 1752.

Ach bha Seumas a’ Ghlinne neoichiontach nan foill-mharbhadh Cailean Ruadh no Cailean Glinn’ Iubhair, ach tháinig na saighdearan-dearga ‘n aghaidh aige gun mhall agus bha fhios aca sin! Dh’iarr riaghaltas Sasuinn agus Clann Caimbeul do chur Clann Stiùbhart ‘s Seumas a’ Ghlinne chun bàs mar bha ceannaire nan Gaedheal e fhé san Bhliadhna Teàrlaich eadar 1745 gu 1746 agus shabaid e ‘s ead air aghaidh riaghaltas Sasuinn eadar 1746 gu 1752 leis misneachd an-mhor cuideachd. Dh’éirich nan Stiùbhartaich a-mach ás déidh murt Seumas a’ Ghlinne ‘gus chaidh ead air aghaidh le cogadh na Seumasaich agus cogadh nan saorsa gu 1766 agus 1788.

Chuir nan saighdearan-dearga Seumas a’ Ghlinne faoi ghabhail agus chuir ead cùirt Caimbeul Arra Gháidheal faoi cheannas Sasuinn le chéile ‘gus fhuair Seumas a’ Ghlinne chun bàs mar sin agus ás déidh sin cuideachd. Chuir ead an corp Seumas a’ Ghlinne thuas sa Bail’ a’ Chaolais ás déidh sin. Bha sin ró-chruadh an aghaidh Seumas a’ Ghlinne ‘gus an chlann aige cuideachd.

Bha riaghaltas Sasuinn an fhíor sgeul aca faoi Seumas a’ Ghlinne ‘gus dh’fhios ead aca cha robh Seumas a’ Ghlinne ‘nn air Leitir Mhòir air Dùrar na h-Apainn air 14mh Céitean 1752. Ach chuir ead e chun bàs gun mhall leis crualachd an-mhor.

Salm Sheumas a' Ghlinne (Salm 35):

Urnaigh an aghaidh an Namhaid
Salm le Daibhidh.

1. Tagair mo chúis, a Thighearna,
'n aghaidh mo naimhde:
cuir cath ar a mbíonn ag troid
liom.

2. Gabh chugad do sgiath agus do
lúireach,
agus éirigh do mo chuidiú.

3. Beartaigh an ga 'gus an t-sleá
'n aghaidh luchd mo thóraigheachda (thóraíochta).
Abair le m'anam, a Thighearna:
"S mise do slánú."

4. Go dtugtar náire 'gus tarcaisne ar
an dream
atá ar tigh mo mharaithe.
Go gcuirtear ar gcúl faoi náire
lúchd beartaithe oilc i m'aghaidh.

5. Go gcuire n-aingeal an Tighearna 'n
ruaig orthu
amhail cáith roimh an n-gaoth;

6. go raibh a slighe go sleamhain
dubh-dhorcha
agus aingeal Dé ar a dtí.

7. Leathadar a líon dom gan chúis:
rinneadar uaigh dom gan ábhar.

8. Go dtaga orthu díothú gan choinne;
go gceaptar iad fhéin
sa líon a chuir siad i bhfolach
romham.
Go dtite siad sa chlais.

9. Déanaidh m'anam-sa luchair sa
Tighearna:
déanaidh mé gairdeas ina
shlánú.
10. Déaraidh mé ó mo chroidhe go
h-iomláin:
"Cé 's cosúil leat, a Thighearna,
an té a tharrthaíonn an truán ón
tréanfhear,
an duine dealbh ón tíoránach?"

11. Éiríonn finnéithe bréige i
m'éadan
do mo cheistiú 'ch mé ain-eolach.

12. Díolann siad an t-olc in aghaidh
na maithe liom:
tá m'anam go brónach.

13. Nuair a bhíodarsan breoite chuir
mé sac-éadach orm;
chiapas m'anam le trosgadh.
Bhínn ag guidh' ó mo chroidhe orthu
mar a ghuidhfinn

14. ar dheartháir liom nó ar chara;
mar dhuine a bheadh ag
caoineadh a mháthair,
bhí mé crom le cumha.

15. Ach anois, ó tá mé sa bhfaopach
cruinníonn siad faoi áthas.
Tagann siad gan fhios orm, do
mo bhualadh,
is iad ag tromaíocht gan sgíth
orm.

16. Bíonn siad ag magadh fúm gan
stad gan staonadh,
is a bhfiacla 'g díosgán i
m'aghaidh.

17. Cá fhad a bheidh tú 'g amharc
orthu, a Thighearna?
Tar agus fóir orm!
Déan m'anam a fhuascailt óna
n-ionsaithe;
m'anam ó na leoin.
18. Tabharaidh mé buadhchas duit sa
mhór-dháil;
molaidh mé thú sa sluagh.

19. An dream atá 'na naimhde gan
chúis dom,
nár dhéana siad gairdeas umam.
Agus an dream a thugann fuath
dom gan fáth,
nár chaocha siad a súile orm.

20. 'S fuath leo muinntear
shuaimhneach na tíre:
cumann siad cealg ina n-aghaidh.

21. Deir siad, agus a mbéal ar
leathadh acu:
"Há, há! Nach bhfacamar féin e!"

22. Chonnaig tusa é, a Thighearna; ná bith i
do thost;
ná bith i bhfad uaim, a Thighearna!

23. Músgail agus brostaigh chun mo
chosanta
a Dhia liom; A Thighearna, bith liom.

24. Tabhair breith orm de réir do
chirt, a Thighearna;
ná maídis a mbuadh orm, a Dhia.

25. Ná smaoinídís ina gcroidhe: "Tá
buaite againn!"
Ná h-abraidís: Shlogamar siar é!"

26. An dream leanarb áil mo dhochar,
go rabh náire 's míchlú orthu!
Go gclúdaítearle h-easonóir is le h-aithis
luchd maíte i m'éadan.

27. Bíodh glionndar agus gairdeas ar
luchd mo pháirte,
agus abraidís gan sos:
"Moladh leis an Tighearna leanarb áil
sonas a sheirbhísigh!"

28. Agus foilseoidh mo theannga
d'fhíréantachd
agus do mholadh ar feadh an lae.

(Fhuair an Salm seo 'n ainm Salm Seumas a' Ghlinne mar nuair a dh'fhan e shuas gu bàis, rinn e fógogra 'nn agus bha e sin Salm 35. Agus as dheidh e sin tha 'n ainm Salm Seumas a' Ghlinne chun air an Salm 35 mar e sin amhàin. Dubhairt e bha fear neamh-chiontach e fhé leis an leumh an Salm seo gun teagamh. Chaidh e gu bàis le làmhan Gaill air 8mh Samhainn 1752. Bha Fìor Gàidheal e fhé, 'gus thug e 'm beo aige airson fìor saorsa nan Gàidheal agus a' Ghàidhealtachd.)

270mh Bliadhain Cuimhneachan na Murt Sheumas a' Ghlinne:
(8mh Samhuinn 2022) / (8mh Samhuinn 1752)

Chuir riaghaltas Gall-Sasannaich agus droch-duin' eile Seumas a' Ghlinne (Seumas Stiùbhart na h-Apann) go bàs air 8mh Samhuinn 1752, agus bha e sin 270 bliadhain o shoin agus dhéan ead sin gun ceartas mar bha Seumas a' Glinne neamh-chiontach, agus cha rabh e 'nn nuair a fhuair Cailean Ruadh bàs air Leitir Mòr, Apann air 14mh Céitean 1752.

Cha rabh Seumas a' Ghlinne san àite nuair a fhuair Cailean Ruadh bàs air Leitir Mòr, agus bha e leis na daoine Clann Stiùbhart na h-Apann aig obair do chur comhaireachd an aghaidh na saighdearan dhearga nuair a dh'fhill ead gu h-Apann air ais a-rithist. Cha rabh e shuas sa choilltean Leitir Mòr agus bha e sin fìor gun teagamh!

As dheidh am Foill-mharbhadh Leitir Mòr (14mh Céitean 1752) nuair a fhuair seachd saighdear Gallda eile bhàis cuideachd, dh'fhill na Gaill gu h-Apann leis sluaghan mòran agu 'gus ghobhail ead Seumas a' Ghlinne. Dh'iarr ead dìoghaltas an aghaidh na Stiùbhartaich na h-Apann agus rinn ead sgrios an-mhòr air Clann Stiùbhart Apann as dheidh am foill-mharbhadh Leitir Mhòr. Ach chaidh na Stiùbhartaich air aghaidh leis an cogadh agus air aghaidh leis an comhaireachd an aghaidh nan Gaill, dhéan ead sin airson àm an-fhada 's dheidh a chuir na Gaill Seumas a' Ghlinne gu bàis.

Chuir na Gaill an curp Seumas a' Ghlinne shuas sa croich garbh mòr, agus bha do churp aige 'nn airson ochd mìos dheug (18) nuair a thuit an cnàmhan a-mach chun am fharraige 'gus chaidh e shuas gu Loch Liobhann leis an taoide 'gus thánaig daoine na Stiùbhartaich chun an curp annsin. Chuir ead curp Seumas a' Ghlinne san àite rùnnda 'gus thug ead e chun sagart as dheidh sin. Agus tha daoine mhath aig obair chun fìor ceartas airson Seumas a' Ghlinne 'n-diugh, agus bithidh caithream agu gun mhall le cuidich Dhia Mòr.