Òran na Mocaisean
Tha fonn, fonn, fonn air,
Tha fonn air na mocaisean,
Tha fonn gun bhith trom,
Hog i ó air na mocaisean.
Tha fonn, fonn, fonn air,
Tha fonn air na mocaisean,
Tha fonn gun bhith trom,
Hog i ó air na mocaisean.
(I)
Thoisich Seumas Ó Riaghain,
'S rinn e craicean do mhocaisean,
Gun chairt e dhiubh na h-aobrainn
'S cha robh iad craobhaidh fhathast air.
Tha fonn, fonn, fonn air,
Tha fonn air na mocaisean,
Tha fonn gun bhith trom,
Hog i ó air na mocaisean.
Tha fonn, fonn, fonn air,
Tha fonn air na mocaisean,
Tha fonn gun bhith trom,
Hog i ó air na mocaisean.
(II)
Thèid mi sìos don aifhrionn
An coibhneas nan caileagan,
Cha ghabh iad facal ùrnuigh
Ach sùil air mo mhocaisean.
Tha fonn, fonn, fonn air,
Tha fonn air na mocaisean,
Tha fonn gun bhith trom,
Hog i ó air na mocaisean.
Tha fonn, fonn, fonn air,
Tha fonn air na mocaisean,
Tha fonn gun bhith trom,
Hog i ó air na mocaisean.
(III)
Fhuair mi craiceann caorach
'S dùil rium caol a ghearradh às,
Thilg mi 'n dara taobh e
Ach fhuair mi laoicionn gamhnach.
Tha fonn, fonn, fonn air,
Tha fonn air na mocaisean,
Tha fonn gun bhith trom,
Hog i ó air na mocaisean.
Tha fonn, fonn, fonn air,
Tha fonn air na mocaisean,
Tha fonn gun bhith trom,
Hog i ó air na mocaisean.
Le Murchadh Mac Artúir.
(Sgríobh Murchadh Mac Artúir an t-òran seo 's déidh thánaig e 'gus do chlann aige gu Talamh an Éisg mu 1820. Chaidh 's thánaig gu Talamh an Éisg mar bh' ead 'ealaich a-muigh as nan tighearnan talamh Gallda 'nn sa Ghaidhealtachd san am sin. Dh'fhág ead a-muigh as an dhachaigh dúthchais aca sa 1820 agus thánaig ead gu Gleann Codruaidh air taobh an iar na Talamh an Éisg. Sgríobh e 'n t-òran seo nuair a bha e 'foghluim do dhéan brógan mocaisean as na Dhaoine Dhúthchais ann sa Ghleann Codruaidh air Talamh an Éisg. Dh'fhoghluim e sin as nam Dhaoine Mic-Mac cuideachd).
Óran nam Mogaisean
Tha fonn, fonn, fonn air,
Tha fonn air na mogaisean,
Tha fonn gun bhith trom,
Hog i ó air na mogaisean.
Tha fonn, fonn, fonn air,
Tha fonn air na mogaisean,
Tha fonn gun bhith trom,
Hog i ó air na mogaisean.
(I)
Thoisich Seumas Ó Riaghain,
'S rinn e craicean do mhogaisean,
Gun chairt e dhiubh na h-aobrainn
'S cha robh iad craobhaidh fhathast air.
Tha fonn, fonn, fonn air,
Tha fonn air na mogaisean,
Tha fonn gun bhith trom,
Hog i ó air na mogaisean.
Tha fonn, fonn, fonn air,
Tha fonn air na mogaisean,
Tha fonn gun bhith trom,
Hog i ó air na mogaisean.
(II)
Thèid mi sìos don aifhrionn
An coibhneas nan caileagan,
Cha ghabh iad facal ùrnuigh
Ach sùil air mo mhogaisean.
Tha fonn, fonn, fonn air,
Tha fonn air na mogaisean,
Tha fonn gun bhith trom,
Hog i ó air na mogaisean.
Tha fonn, fonn, fonn air,
Tha fonn air na mogaisean,
Tha fonn gun bhith trom,
Hog i ó air na mogaisean.
(III)
Fhuair mi craiceann caorach
'S dùil rium caol a ghearradh às,
Thilg mi 'n dara taobh e
Ach fhuair mi laoicionn gamhnach.
Tha fonn, fonn, fonn air,
Tha fonn air na mogaisean,
Tha fonn gun bhith trom,
Hog i ó air na mogaisean.
Tha fonn, fonn, fonn air,
Tha fonn air na mogaisean,
Tha fonn gun bhith trom,
Hog i ó air na mogaisean.
Le Murchadh Mac Artúir.
(Sgríobh Murchadh Mac Artúir seórsa na h-òran seo eile 's dheidh a sgríobh e ciad òran. Dh'fhág do chlann leis a-muigh as Eilean Canna do'n éalaich a-muigh as riaghaltas Sasuinn, a-muigh as na tighearnan talamh agus a-muigh as nan Fuadaichean cuideachd gun teagamh. Fhuair ead cairdean an-mhor leis na Daoine Dhúthchais na h-àite cuideachd. Thánaig ead gu Gleann Codruaidh air Talamh na Éisg sa bhliadhain 1820).
Òran na Mogaisean
Tha fonn, fonn, fonn air,
Tha fonn air na mogaisean,
Tha fonn gun bhith trom,
Hog i ó air na mogaisean.
Tha fonn, fonn, fonn air,
Tha fonn air na mogaisean,
Tha fonn gun bhith trom,
Hog i ó air na mogaisean.
(I)
Thoisich Seumas Ó Riaghain,
'S rinn e craicean do mhogaisean,
Gun chairt e dhiubh na h-aobrainn
'S cha robh iad craobhaidh fhathast air.
Tha fonn, fonn, fonn air,
Tha fonn air na mogaisean,
Tha fonn gun bhith trom,
Hog i ó air na mogaisean.
Tha fonn, fonn, fonn air,
Tha fonn air na mogaisean,
Tha fonn gun bhith trom,
Hog i ó air na mogaisean.
(II)
Fhuair mi craiceann caorach
'S dùil rium caol a ghearradh às,
Thilg mi 'n dara taobh e
Ach fhuair mi laoicionn gamhnach.
Tha fonn, fonn, fonn air,
Tha fonn air na mogaisean,
Tha fonn gun bhith trom,
Hog i ó air na mogaisean.
Tha fonn, fonn, fonn air,
Tha fonn air na mogaisean,
Tha fonn gun bhith trom,
Hog i ó air na mogaisean.
(III)
Thèid mi sìos don aifhrionn
An coibhneas nan caileagan,
Cha ghabh iad facal ùrnuigh
Ach sùil air mo mhogaisean.
Tha fonn, fonn, fonn air,
Tha fonn air na mogaisean,
Tha fonn gun bhith trom,
Hog i ó air na mogaisean.
Tha fonn, fonn, fonn air,
Tha fonn air na mogaisean,
Tha fonn gun bhith trom,
Hog i ó air na mogaisean.
Tha fonn, fonn, fonn air,
Tha fonn air na mogaisean,
Tha fonn gun bhith trom,
Hog i ó air na mogaisean.
Le Murchadh Mac Artúir.
(Tha seórsa h-uimhir a trí seo nan óran seo. Thánaig an chlann aige 'muigh as Eilean Canna chun thairis na Farraige Mór gu Gleann Codruaidh air Talamh an Éisg mu 1820. Fhuair ead cuidich an-mhath agus thánaig ead cairdean an-mhor leis na Daoine Dhúthchais ann).
'Illean Bithibh Sunndach
'Illean bithibh sunndach,
A-null air a' bhoidse,
Fàgail ar dùthcha,
Gun dùil ri thighinn beò ann,
'Illean bithibh sunndach,
A-null air a' bhoidse.
(I)
'Illean cridheil gaolach,
Togaibh rithe h-aodach
Tha buidheann mo ghaoil-sa,
Di-h-Aoine dol a sheòladh.
'Illean bithibh sunndach,
A-null air a' bhoidse,
Fàgail ar dùthcha,
Gun dùil ri thighinn beò 'nn,
'Illean bithibh sunndach,
A-null air a' bhoidse.
(II)
Gur mise tha gu cianail,
A' fàgail a' Chrianain,
A' dol don dùthaich fhiadhaich,
A dh'iarraidh ar lòin as.
'Illean bithibh sunndach,
A-null air a' bhoidse,
Fàgail ar dùthcha,
Gun dùil ri thighinn beò 'nn,
'Illean bithibh sunndach,
A-null air a' bhoidse.
(III)
Gur mise tha fo ghruaimean,
A' dol a shiubhal chuantan,
Tha 'n t-soitheach dubh a' gluasad,
Gu muladach a sheòladh.
'Illean bithibh sunndach,
A-null air a' bhoidse,
Fàgail ar dùthcha,
Gun dùil ri thighinn beò 'nn,
'Illean bithibh sunndach,
A-null air a' bhoidse.
(IV)
Tha sinne ’dol dh’Ameireaga,
Far nach bi cùram eile oirnn,
Cho fad ’s a mhaireas coille dhuinn,
An Eilean Nobha Scotia.
'Illean bithibh sunndach,
A-null air a' bhoidse,
Fàgail ar dùthcha,
Gun dùil ri thighinn beò 'nn,
'Illean bithibh sunndach,
A-null air a' bhoidse.
Le Murchadh 's Ailean 's Franc Mac Artúir.
(Tha sin dárna seòrsa na n-òran seo. Sgríobh ead sin mar dh'iarr ead do chur spiorad láidir a-staigh eadar na Gáidheil aig éalaich a-muigh as nan Ghaill le sin annseo. Bha sin mu 1820 no roimhe sin b'fheudar).
'Illean Bithibh Sunndach
'Illean bithibh sunndach,
A-null air a' bhoidse,
Fàgail ar dùthcha,
Gun dùil ri thighinn beò ann,
'Illean bithibh sunndach,
A-null air a' bhoidse.
(I)
'Illean cridheil gaolach,
Togaibh rithe h-aodach
Tha buidheann mo ghaoil-sa,
Di-h-Aoine dol a sheòladh.
'Illean bithibh sunndach,
A-null air a' bhoidse,
Fàgail ar dùthcha,
Gun dùil ri thighinn beò 'nn,
'Illean bithibh sunndach,
A-null air a' bhoidse.
(II)
Gur mise tha gu cianail,
A' fàgail a' Chrianain,
A' dol don dùthaich fhiadhaich,
A dh'iarraidh ar lòin as.
'Illean bithibh sunndach,
A-null air a' bhoidse,
Fàgail ar dùthcha,
Gun dùil ri thighinn beò 'nn,
'Illean bithibh sunndach,
A-null air a' bhoidse.
(III)
Gur mise tha fo ghruaimean,
A' dol a shiubhal chuantan,
Tha 'n t-soitheach dubh a' gluasad,
Gu muladach a sheòladh.
'Illean bithibh sunndach,
A-null air a' bhoidse,
Fàgail ar dùthcha,
Gun dùil ri thighinn beò 'nn,
'Illean bithibh sunndach,
A-null air a' bhoidse.
(IV)
Tha sinne ’dol dh’Ameireaga,
Far nach bi cùram eile oirnn,
Cho fad ’s a mhaireas coille dhuinn,
An Eilean Nobha Scotia.
'Illean bithibh sunndach,
A-null air a' bhoidse,
Fàgail ar dùthcha,
Gun dùil ri thighinn beò 'nn,
'Illean bithibh sunndach,
A-null air a' bhoidse.
Le Murchadh 's Ailean 's Franc Mac Artúir.
(Tha sin dárna seòrsa na n-òran seo. Sgríobh ead sin mar dh'iarr ead do chur spiorad láidir a-staigh eadar na Gáidheil aig éalaich a-muigh as nan Ghaill le sin annseo. Bha sin mu 1820 no roimhe sin b'fheudar).
'Illean Bithibh Sunndach
'Illean bithibh sunndach
A-null air a’ bhòidse,
Fàgail ar dùthcha,
Gun dùil ri tigh’nn beò 'nn,
Illean bithibh sunndach
A-null air a’ bhòidse.
(I)
'Illean cridheil gaolach,
T-ogaibh rith’ a h-aodach
Tha buidheann mo ghaoil-sa
Diardaoin ’dol a sheòladh.
'Illean bithibh sunndach
A-null air a’ bhòidse,
Fàgail ar dùthcha,
Gun dùil ri tigh’nn beò 'nn,
Illean bithibh sunndach
A-null air a’ bhòidse.
(II)
Gur mise tha gu cianail,
A’ fàgail a’ Chrianain,
A’ dol dhan dùthaich fhiadhaich
A' dh’iarraidh ar lòin às.
'Illean bithibh sunndach
A-null air a’ bhòidse,
Fàgail ar dùthcha,
Gun dùil ri tigh’nn beò 'nn,
Illean bithibh sunndach
A-null air a’ bhòidse.
(III)
Gur mise tha fo ghruaimean,
A’ dol a shiubhal chuantan,
Tha ’n soitheach dubh a’ gluasad
Gu muladach a’ seòladh.
'Illean bithibh sunndach
A-null air a’ bhòidse,
Fàgail ar dùthcha,
Gun dùil ri tigh’nn beò 'nn,
Illean bithibh sunndach
A-null air a’ bhòidse.
(IV)
Tha sinne ’dol dh’Ameireaga,
Far nach bi cùram eile oirnn,
Cho fad ’s a mhaireas coille dhuinn,
An Eilean Nobha Scotia.
'Illean bithibh sunndach
A-null air a’ bhòidse,
Fàgail ar dùthcha,
Gun dùil ri tigh’nn beò 'nn,
Illean bithibh sunndach
A-null air a’ bhòidse.
Le Murchadh 's Ailean 's Franc Mac Artúir.
(Sgríobh seòrsa h-uimhir a trí seo nan òran seo. Bha fhios aca bha ead air an t-slighe chun gu Talamh an Éisg, ach dhubhairt ead mu'n Eilean Albainn Nuadh (Eilean Nobha Scotia) mar dh'iarr ead do chur spiorad láidir eadarthu nan Gáidheil a dh'fhág as an dhachaighean aca 'nn sa 1820. Agus bha sin gu math 's gu gasta nan treas fear seo gun teagamh).
Clann Ceanadaich nan Canna
Le m'fhiosrachaidh fhéin, triùr ghillean aig Murchaidh. Bha Séamus 's Dòmhnall 's Gilleasbuig ann. Bha triùr pheatraichean aig Séamus 's aig Gilleasbuig 's aig Dòmhnall.
Bha Mór agus Anna 'gus Caitrìona, neo: Ceit Mhór mar a bheireamaid rithe. Agus b'e sin i dha rìreabh; 's e boireannach mór, foghainneach a bh'innte - boireannach aig a robh sgeulachdan mar a thuirt iad beag agus mór. Agus bha i gu math iasgaidh 'gus a bhith 'gan aithris.
Bha e -- Iain Mac Gilleathain aig innse dhomh latha a chaidh e dha 'n sgoil. Agus bha rudeiginn ceàrr anns an taigh sgoil. Cha robh dòigh aca air blàthas a bhith ann, co-dhiubh 's e pìob a bheireadh amach an deathach a bhrist 's a thuit na gu dé a thachair, b'fheudar dha tilleadh dhachaidh. Agus nuair a bha e a cheum dhachaidh bha Dòmhnall Ceannadach ag obair amuigh faisg air an taigh agus dh'éibh e air suas chon an taighe.
"Trobhad anuas, a laochan," ors' esan agus gum faigheadh tu tea 'gus gun gabhainn sgeulachd dhut'.
"Agus chaidh mi suas a Thaigh a' Cheanadaich agus fhuair mi cupa tea bho pheigi 'gus ghabh Dòmhnall a' sgeulachd dhomh. 'S e seo Dòmhnall Mhurchaidh Cheanadaich. Agus thug mi greis gun tighinn dhachaidh. Agus dh'fhoighneachd m' athair dhiom nuair a thàna mi gu dé thachair: gu robh mi aig an dachaidh nab u tràithe na b'àbhaist dhomh tighinn dhachaidh as a' sgoil. Agus dh'innis mi dha nach robh sgoil idir ann 'ga teagasg an diugh, agus dh'innis mi dha mar a thachair.
"S e gu dé ors' esan, 'a bha 'gad chumail cho fada gun tighinn dhachaidh bho nach robh sgoil ann an diugh 'ga teagasg?'
"Bha," ors' mise, 'gun do dh'éibh Dòmhnall Mhurchaidh orm suas dh'ionnsaidh na taighe airson 's gum faighinn cupa tea 'gus dh'innis e sgeulachd dhomh.
"Agus de 'n sgeulachd a ghabh e dhut?' orsa m' athair - b'e seo Calum Iain Mac 'Illeain.
"Dh'innis,' orsa mise, 'dh'innis e dhomh sgeulachd air Fear a' Chòta Liathghlais."
Agus rinn m' athair gàire 'gus thuirt e: "Nach neònach leam,' ors' esan,' 'thu bhith air tighinn dhachaidh cho tràth 's a thàinig thu ma 's e sin a' sgeulachd a chuala tu."
Ach 's ann air Gilleasbuig a b'eòlaich e mi dhiubh uile 'gus 's ann aige bu mhotha fhuair mi obair sgeulachdan. Bha e sònraichte air sgeulachdan na Féinneadh agus a h-uile rud a bhuineadh dhaibh sin.
Agus 's fheudar dhomh a ghràdh anns an am seo gu bheil mór-bharail agam ri thoirt air na Ceanadaich gu sònraichte a thaobh iad a bhith cho math air gnothaichean nan sgeulachd.
Le Eòs Nìll Bheag
Gleann Codruaidh
Talamh an Éisg
Na Canaich agas nam Fuadaichean
’S ann a nuas à Cinn-tire a thàinig Clann ’Ic Nìll a bha seo. Bha tuathanachas aca ’n a’ Mhaoil, Maol Chinn tire, aig Gob na Maoile. Iain Ileach a chanadh iad ris a’ chiad fhear dhiubh. Bha fear a muinntir an Eilein Sgitheanaich a bha fhios aige a seo. ’S e Alasdair an Eilein a chanadh iad ris. Bha fear eile a muinntir an Eilein Sgitheanaich agas bha fhios aige a seo. ’S e fear a’ Choire a chanadh iad ris. ’S e Tearlach a bh’air. Chuir Clann ’Ic Nìll uamhas dhaoine as an eilean. Cha chreid mi nach d’fhalbh trì fichead teaghlaichean as a seo ri linn m’athair a bhith ’na dhuine òg. ’S e a’ rud bu mhiosa dheth, chan fhaigheadh iad fuireach as a’ rìoghachd seo fhéin. Bha iad air son iad a dhol fairis co dhiubh. ’S ann a Chanada a chuireadh iad. Chuala mi gun deach iad air bòrd an Tobar Mhoire. Bha iad a’ gealltainn dhaibh gum bitheadh iad gu math nuair a ruigeadh iad a null, ach ’s ann a bha iad na bu mhiosa.
Chuala mi nach e an t-uachdaran nach e bu choireach ris uile gu léir, ’gan cuir air falabh idir. Athair Mhic Nìll ma dheireadh thug e tuathanach a seo agas bha an t-aite an uair sin fo chroiteirean, agas chuir sin an truaighe air. Bha na croiterean uile air an taobh thall air aghaidh a’ mhonaidh agas iad ’ga àiteach cha mhór air fad.
Dh’fheumadh an uathanach a thàinig na daoine a shuftadh as gu faigheadh esan an talamh. Bha an talamh sin ’ga àiteach air fad. Thàinig a’ chuid a bha thall a nall a seo (gu Sandaidh) agas bha tuilleadh ’s a’ chòir ann an uair sin. Cha b’ urrainn dhaibh a bhith beò ann. Chuir iad na daoine as an taobh thall uile. Fear Mac Phàil a thàinig a seo ’na thuathanach, agas bha e treis mhór ann an Eige a rithist. Bha crodh dubh aig an tuathanach agas rinn e feum mór.
Le Aonghas Nìll Dòmhnullach
(Rugadh Aonghas Nìll Dòmhnallach sa bhliadhan 1863 air Ceap Breatuinn no sa Ghleann Codruaidh b'fheudar. Bha e pàiste nan Canaich agus fhuair ead a-muigh as do dhachaighean aca ré na Fuadaichean air Channa sa 1851. Thàinig iad thairis nan tonn gu Dùthaich nan Craobh as dheidh sin, agus rinn iad dachaigh / dachaighean nuadh aca sa Ghleann Codruaidh air Talamh an Éisg. Thug Aonghas Nìll an sgeul seo chun daoine sa bhliadhan 1946.)