Gaoidhlig Fhearmanach

Log-ainmeacha Gaoidhlig Fhear Manach:

Alba:
Albanach:
An t-Súileach:
Áth Cliath:
Baile an Aird:
Baile Shoilian: áit cathréim mór na Gaoidhil eadar 1641 agus 1642
Bheinn Bhoirb:

Bréifne:
Iarthar Bhréifne: faoi cheannus na Ruarcaigh agus Clann Mhic Fhlannchaidh
Oirthear Bhréifne: faoi cheannus na Raghallaigh, na Samhránaigh agus na Brádaigh

Bun Doroige:
Caiseal Mumhan, Caiseal Mumhoin:
Cenél Fhairtigh: Ceinél Faghartaigh i n-Deiscirt an Dúin

Clochar, An Clochar:
Cluain Éis: Cluain Eois
Cluain Meala:
Cluain na n-Gall: ceanntur faoi Ceatharlach i n-Deascirt Laighin
Cnoc na n-Dos:
Connocht, Connacht:
Cros Riabhaigh: Lios Riabhach san Angaile

Dealbhna: ceanntur san Iarthar Mhidhe
Droichead Teach Mo-Laga:
Droim Fliuch: ceanntur re thaobh Beinn Bhoirb
Droim Lighean: Cluain Liath, Tír Chonaill

Éire:
Éireannach: Gaedheal as Éireann / Gaedheal Éireannach
Fir Alban:
Fir Bhréifne:
Fir Éireann:
Fir Sagsan, Fir Sagsann:
Gaillimh:

Gaoidhil: na daoine dhúthchas trasna n-Albainn, Éireann agus Oileán Mhanainn.

Goill: na Gaill

Gleann Cuind: Gleann Mhic Cionn - áit cath mór eadar na Arm na n-Gaoidhil agus na Goill air 16mh Mheithimh 1642 i dTír Chonaill

Innse Uí Chuinn:
Inis Ceileann:
Inis Scceilleinn:
Inis Sgceilleinn:
Iubhar Chinn Trágha: Iubhair Cionn Tráigh

Leitir cCeannuinn:
Leitir cCeanuind: Leitir Ceanuinn
Lios Cearbhaill:
Lios na gCearbhach:
Lios na Srian: Droim Beag,

Loch Garman:
Lunndain:
Maigh Fionncha: áit na h-Angaile
Mainistir Fhear Muighe: Mainistir Fear Maigh,
Midhe:
Molinn: Tigh Moling
Mullach Masden:
Mumhain:
Oileán Mhéig Aoidh: Oileán Mhég Gaoth
Páirc in Bhloinnse: áit san Osraighe
Ros Comáin: baile mór taobh amuigh Maigh Lurg

Sagsan, Sagsann: Sasuinn
Sagsanach, Sagsannach: Sasannach
Sbáinn: Spáinn
Sliabh cCuilinn: Sliabh gCuileann, Oirghialla
Sliabh Roisil: Sliabh mór eadar Fear Manach agus Oirthear Bhréifne 's Iarthar Bhréifne

Sligeach:
Tigh Mo-Laige: áit i n-Deas Mumhan taobh amuigh Corcaigh Mumhan:
Mumhon:
Mumhoin:
Tigh Mo-Ling: áit i n-Deiscirt Chill Dara
Tulach Álainn: áit re thaobh An Mhainistir Mhór, Fir Arda, Midhe
Uladh:
An t-Súileach, An Súilighe: abhainn mór i dTír Chonaill



Sibín: a house where drink is sold illegally.
Caibín: a cap
Caibínní:
Caipinní: Caps

Fagóid: small pieces of sticks
Sprig:
Sprigeanna: small pieces of sticks
Póirín: a small potato
Noggan: a wooden vessel like a mug
Canát: a tricky kind of person
Sgillid: small pots with 3 feet
Ruinnt: stalks of cabbage

Gassáin:
Cadaidh: small boys

Ceis:
Ceais: path across river

Fáilte: a welcome
Ceilidhe: a visit
Gill-goan: wild flowers
Galor:
Ga leor: plenty
Ciséan: basket
Citeog: left handed

Grá-ma-croidhe: great love

Silealaigh: black-thorn stick
Spunc: Piece of bog wood found in mud when men are making turf

Mescain: a piece of butter made up in pounds or 1/2 lbs.

Brógaí: shoes
Pigh: a sigh such as given by a cow meaning a "breath"
Scug: a drinking hole
Gam: a foolish person
Smitiríní: small broken pieces
Crual: small person sitting on a low stool
Greasach: live cinders or red ashes
Giobaillí: torn clothes
Bó Maoile: cow without horns
Traoc: an attack of sickness
Meithuil: a crowd of people
Taoim na bPrataí: teem the potatoes
Pucán: is a small little fellow
Páltóg: is a slap in the ear
Miteán: for gloves

Gubán: is put on a young calf's mouth to keep it from eating straw

Lout: a lazy person
Luadairín: is a sound beating

Shiular: a tramp nó woman with a cross tongue / beal fearg
Ceann-a Bhán: white plant that grows on the bog

Cuiseóg: a stalk of tall grass.

Bardog: the pin used to keep the lid fastened
Súgán: a straw rope

Gabhail:
Baclann: an armful of turf

Bacac: A sore foot or hand
Car: a little pig reared away from its mother

Stóig: standing
Stóigeanna: Sheaves of corn or hay.
Gote: 4 stóig i n-gach aon píosa

Glám: to make a rush at a person to catch them
Gám: a foolish kind of person or one that's not too smart
Amadán: An Amadhan

Amus: anything secured or "made good" by anyone (Real meaning - an alms)

Alpán - something to devour

Ara: in questions
Ath-Bhail: cultivated ground that was lea last year

Amharch: to look

Amach:
Leig amach mo chionn

Achmur: steep (in names of fields and lanes)

Amáideach / Amaidighe: (Gáiride na h-Amaidighe)

Ált: a small gleann or enclosed hollow (in names of fields)
Báirdseach: a barge
Bardóg: box with collapsible bottom
Brosna: little sticks for firewood

Blagaid - applied to a stout unwieldy person. This is one sure instance of misapplication.

Buidhean: a sluagh of people
Bacán: a peg
Bacach: hobbling
Bruac: bru (for brow)
Brioscán: a root that could be eaten
Buidhe: (in several phrases)

Bruightín: champ

Bata: a stick
Brachan: porridge
Bróg:

Bainnseach:
Bonnsach: a small stout girl

Borr:
Burr: bunch or lump
Bearadán: a dowdy old cap

Béal: mouth
Druid do Bhéal

Bruth: the halo round the moon
Badach: a swell "gentleman"

Breitheamh: in a story of a man who was unsteady himself and said when he came out of court
"T' anam o'n Dhiabhal tá 'n breitheamh ar meisce."

Bannóg:
Bean Sidhe:
Brabailleach: rubbish, rabble. Din.

Brablach:
Brabailleach:

Bráis: a turn of illness or a turn at work e.g. at churning
Broc: refuse; what is given to the after dinner
Caibín:
Cabar: scum

Cealldreach: a clown or idiot

Cailleach: an old woman (in skirts or breeches)

Cionn: head
Cior mo Chionn agus Leig amach mo chionn

Cíor: comb
Cíor mo chionn: to comb my head

Carn: a heap
Camán:
Claitreach: a clatch
Clamhstar: a rough mess

Clann:
Clann Dia Froigh: the whole crowd

Cúram: care
Cránaidhe: a clumsy woman in the way or disagreeable
Ceais: a footbridge
Céad Dlaoi: a curl falling on the forehead.
Call: need

Ceap: to stop or meet
Ceapaim: I stop / I meet
Céilidh:

Ceileabhair: loud conversation

Cóisír (eacht)
Cóisíreacht: Coshering
Cnocán: in names of fields
Cró: teac muca / teac lachlann
Cifleóg: a big clumsy useless fellow

Cráidhtheal:
Crádh:
Craibhtéal: a useless cripple

Ceant: a sale
Cipín:
Carr: grimace
Cáipín: of a flail

Cadhp: small wooden bowl left floating in the churn of buttermilk

Cadhp Bháis: The death cap
Creac: the crows are making a CREACH on that field
Cáll: claim or right
Cuaran: clumsy boots
Cloigthin: clump or heap of things

Croidhe-Mór-Maith:
Iarraidh é leis an croidhe-mór-maith.

Croidhe na Féile:

Comhluadar: a chat

Cingcíseach: a fellow whom bad luck follows

Clab: cod
Currach: a swamp or marsh
Clabar:
Caradán - a CARR-ING creature
Crúb: applied to hands or feet
Crág: a clumsy big hand

Coileach: béal

Comhar: one joined with you in ploughing

Corp: the word always used for a corpse
Cogaltaigh-Corraigh: see-saw
Cogar: a whisper
Ciotach: left handed - unhandy
Cáil-Ceannain: champ mixed with cabbage
Cis: a basket (wicker)
Ciseán: stalk of grass
Cruit: hump
Cnapán: a hen's crop

Crupán - a disease in cattle

Cnaig - the ball for playing Camán
Cíoc: childish word for peep
Críosta: Criost
Dallóg: a blind for cows
Dranndan: of crying or of a song
Daol: long black beetle like an earwig in shape

Doirb: a water-worm

Día: in many phrases
Do: preposition

Dilseac: a cailín Domhnaig - no good only for dressing up

Dí-meas: contempt.
Dracaidh: neither raining nor fair

Dioscrádhmhas: getting something off your chest

Dúidín: an ugly pipe

Dobhrán: dunce
Dreoilín:
Deóraidhe: a miserable poor devil (lit. an exile)
Deor: tear
Druid:
Druid do Bhéal
Diuc nó Diucaí: in calling hens
Diabhal: devil
Dreais: fit of crying
Donaidhe:

Dubhracht: thirst
Dhurag: thirst

Doighréal:
Doighreál:
Doghreach: a fiery devil

Easóg: a weasel
Earcán: a brat
Cadarascan: intercession; peacemaking etc.
Fánus: space between two

Fáilte:
Fútar: unhandy kind of person

Flústar - said of a dog that jumps on people

Goilín: a wet spot
Gollach: in names of fields
Gnuis: an unpleasant face
Grád: loud rough shout
Gradh:
Gradam: affection

Goidé mar?
Goidé é?

Gagaidhe: child's word for an egg
Gearrchaile: small girl
Garsún -
Gonnc: disappointment
Glár: mud, dirt

Grúisc: houseful of children

Greabhan: sediment
Go leór:
Goldar: rough shouting (e.g. of a turkey-cock)

Gol:
Ag gol a gháirdhe

Gad: a withe
Goirge: feminine of amadán
Gáiridhe: laughter
Glám - "hoult"

Gaoth: wind
Padhra na Gaoithe: one that is boast-ful agus windy

Girseac: girl
Giostaire: an old-fashioned insignificant lad

Galar:

Gamarlan:
Gamairlín:

Grog: haunches (of a dog)
Gam:
Géarán: complain
Géaránaim = I complain

Gob: mouth

Graoiseac: hot ashes
Griscin: a slice of beef to roast on coals or on gridiron

Gortach - (In the nickname CÁIT GHORTACH (penurious) if you brought a small quantity of anything)

Gobán: a muzzle for a calf
Gobach: gubby, having an ugly mouth

Ga h-é: Cis h-é heard

Geanncanar: an ill-conditioned fairy
Geannt: a yawn

Hurla-ma-Boc: tumult, madness, chaos

Hurrais: call for pigs
Hóigh: in calling

Íocfaidh: story of a man who was doing an ill turn
"Íocfaidh, Íocfaidh." "Ga hé Íocfaidh?
"Clann do Cloinne"

Lab: a lot, a considerable lump
Leanbh: child
Langal: spancel from front foot to hind foot
Ladhara: toes
Leadhpóg: rag

Liobaid - Pron. and spelled in Monaaghan in "ionad leabaidh" used for bed and for the field where cows were kept at night

Liobar: a big lip
Laingeal: a fellow like a rope

Leith: cheal / Leithreacas
Leithreal:

Lom: applied to an unsatisfactory meal of any kind
Brachan Lom:

Liom:
Dia Liom

Lána: a lane heard in names of fields
Pairc a Lána:

Lán a Mhála: plenty
Lúbaigh: tall thin raw-boned fellow
Leig - in phrase Leig amach mo Chionn = "Let go my hair"
Lúidar: whack
Léásadh: beating
Léásaim: I beat
Margadh Mór:

Manad é seo - a welcoming expression, your coming is a fulfilment of omens
Mana:
Manad:

Maith: in several phrases
Maiseadh:
Miorbhuailtí: miracles
a Mhuirnín:

Mo: possessive
Meas: esteem
Míle:

Muire - "M' anam o Dia 's do Mhuire

Mearacán: finger (real meaning a thimble)
Miotán: hand

Mangair (eacht): Dealing
Mangaireachd:
Mangaireacht: dealing

A Mhic
Mí-adh

Meadar: a Story

Mealldar: used for a "roughness" of any kind. Literally it means the meal home from the mill.

Meascán: a roll of butter
Meitheal: a buadhan of voluntary workers
Ar meisge: drunk

Maoileann:
Mullachán: a common name for a field

Manntóg: one who speaks with a defect
Nagán - so pronounced here in ionad Noigín
Ionad Noigín:
Ionad Nagán:

Néalla Tóirnighe: thunder clouds
Thairngne: used for said threatening, said by a mother to a child
Néalla Tóirnighe: for you

Niúidi-Néadigh: a good for nothing creature
Óg: a bachelor
Briain Óg

Pealltóg: coarse heavy clothing.

Páirc: in names of fields.
Páirc a' Lána

Poitín: illicit whiskey
Pocán: a wee buck, applied to small man
Poc: a blow
Prácas: a mess, more especially of leavings
Poll: a hole

Píobaire: a Piper
Pór: Breed
Pór and Píobaire
Pór Sagart
Pór Píobaire

Putóg: Pudding - often applied to a stout person
Pus: a lip (mostly disagreeable appearance)
Pusach: "Pussaidh" in appearance
Práiscín: an apron
Péipín: small potato
Póiricín: more diminutive
Praiseach: well-known weed, wild rape
Ramhallaigh: raving - "Ravelling"
Rathamhnair: "Roughness"
Ránaidhe: a lean, thin, wasted-looking body

Róthán: a fit of anger
Ramas: verse

Ricil: a pile of turf nó Picilín
A Rúin: Dear and Darling
Racadán: a hard unhurtable fellow
Rug: catching
Ruc: a rough curl
Rucach: very roughly curled head of hair
Radhb: tall thin animal - a horse - men
Raghachán: a rowdy

Samhas: Satisfaction fully expressed

Snamhuidhe: a sneaky snool
Scrath: a sera
Seal: turn
Smus: very slight rain
Smot: sulky expression

Smuis:
Smaois: a nose in the sense of dissatisfied expression of face

Smuit: smallest spot
Smoid: a faint smile
Smidirín: smithereens - fragments

Smuilcín:
Smulacan: an ill-reared

Sagart: priest
Siubhlóir: tramp

Síbín: Shebeen

Sugán: Anything clumsy, Coat etc. Lit. straw-rope
Sopóg: a wisp of hay to stop a draught under the door

Sliodar - moll - mór.

Sladóg: a very big spoon
Spadach: wet turf - mould and pieces of turf

Scuimsín: very small share.

Scealp: (noun and verb)
Scad: shade of colour
Scolb: scollop
Strúip: of kettle or teapot
Striog: small drop
Striogainín: small drops
Stríoc: of flax
Streachaill: wrestle
Sgreach: a screech
Spág: big clumsy foot
Spideóg:
Srón: nose
Glan do Shrón

Snás: "You'll not be long till you have the SNÁS off your new clothes"

Sailligh: willows
Slán lus: ribworth (plant)
Slog (aim) - swallow or "slug"

Sligeán: big sea-shell. Applied to big clumsy boots

Stac: neck like a bull

Stacán: a heavy wooden post. Applied to a stiff kind of person.

Scilleógalaidhe: thin lanky person

Spang: a long spang

Sealaidhe: nickname for contrary person
Seo (de'n phíopa) - deirtear "SEO" ga shíneadh"

Seantoigh - shanty
Síorraidhe: murder
Srán: a rush
Seachrán: straying
Seanchus: a chat
Seoch: a dyke
Spinnc: of a hill
Scráb: to scrab
Scrábaim = I scrab

Sleán: a turf spade

Sponnc: a spark

Smalc: thump
Smalcaim I thump
Scibhéir: skewer
Sciot: levity of any kind
Sconnsa: an idler
Sconns: candle-stick
Spáilpín: a useless fellow

Starrthai aigh - word heard was "Stharraí-hai"

Slaoireóg: lazy and useless person

Staing: haughtiness

Stág: to walk slowly agus heavilty
Stágaim = I walk slowly agus heavily

Staga: bad potato - useless member - informer
Soc: of a plough
Sonarach: sonsaidh - happy, pleasant
Straoille: streel

Scrios: ruin

Slám: slack, untidy
Slaotaire: slack, untidy person
Spiocaid: icicle from the thatch
Sidhe: in bean-sidhe
Taom: to drain off water
Tadhlach: pain in the wrist

Teann: stiff and litting cutting in your talk

Tamhuidhe: unlikeable kind of woman
Tomóg: bunch or turf of rushes or grass
Toirtín: thick pancake - applied to low-set stout man

Tóir: pursuit, but means any kind of unpleasant attention.

Trán: Contrairy
Tréigid: fit of sickness

Traithnín:
Cuireóg:

Tuail: endure
Tuailim = I endure

Treibh Eallaigh:
Treabh a' Beallaigh:

Tabhaireóg: a little gift

Turus: Journey - particulary "knocking about" on Sunday Evenings.

Duic - Duicaí no Tuic-Tuicaí - calling hens

Tachrán: school-going youngster
Uitín: a knuckle



Maighistreas Cól

Maighistreas Cól

(I) Is aoibhin sáimh a’s is suairc gach lá Planda an t-séin nár léar léi ach sport, Maighre na súl glas, péarla na lúb cas, ‘S léithese dúiscfidh an Chúirtse
Leumh Air Aghaidh »
Plangstai Mhic Uidhir – Plangstai Mhig Uidhir

Plangstai Mhic Uidhir – Plangstai Mhig Uidhir

(I) Racha mé ar cuairt suas fá’n tír seo, Feách an planda ó dhream na ríogha, Duine lerab’ anmhail leis fíon agus ceol Agus a bheith aige do ló ‘s
Leumh Air Aghaidh »
MÍLE SÉ CHÉUD DHÁ FHITHCHEAD AGUS BLIADHAIN AOÍS

MÍLE SÉ CHÉUD DHÁ FHITHCHEAD AGUS BLIADHAIN AOÍS

An tan do tosuigheadh ,7 do dionignamh le droing dúaislibh Eírend an cogadh millteach mibheartach mallaithi ler chaill Goill agus Gaoidhil Eireand a séan Et a sonus a rath ,7
Leumh Air Aghaidh »
Míle Sé Chéud Dhá Fhithchead agus Bliadhain Aoís (1641)

Míle Sé Chéud Dhá Fhithchead agus Bliadhain Aoís (1641)

An tan do tosuigheadh ,7 do dionignamh le droing d’úaislibh Eírend an cogadh millteach mibheartach mallaithi ler chaill Goill agus Gaoidhil Eireand a séan Et a sonus a rath, 7
Leumh Air Aghaidh »
Míle Sé Chéud Dhá Fhithchead agus Bliadhain Aoís (1641)

Míle Sé Chéud Dhá Fhithchead agus Bliadhain Aoís (1641)

An tan do tosuigheadh ,7 do dionignamh le droing dúaislibh Eírend an cogadh millteach mibheartach mallaithi ler chaill Goill agus Gaoidhil Eireand a séan Et a sonus a rath ,7
Leumh Air Aghaidh »