Bliadhna Prionnsa Bliadhna ‘n Fheachd Cóigeamh Cogadh na Seumasaich (1745 gu 1760)
Air an 19mh latha mìos Lùnastal sa bhliadhain 1745 tháinig 1,200 saighdear as Arm nan Gaedheal le chéile do tòisich comh-éirigh nuadh na Seumasaich in Albainn agas san Ghaedhealtachd cuideachd. Dh’éirich nan Gaedheil bratach Seumas Stiùbhart thuas ann sa Ghleann Fhionnabhainn. Bha Teàrlach Óg Stìubhart nó Teàrlach Ruadh ann agas thoisich e Cóigeamh Cogadh na Seumasaich do saorsa na h-Albainn agas saorsa nan Gaedhealtachd ‘s nan Gaedheal ann cuideachd. Tháinig saighdearan Gaedheal gu dachaigh do sabaid san comh-éirigh no cogadh cuideachd. Tháinig siad a-mach as Fraing, Spàinnt, Fhòlaind agas as dùthaich eile. Bha 800 Géanna Fiáine no saighdear Gaedheal aig sabaid sa comh-éirigh agas bha siad cuid an-mhor Bliadhna Teàrlach eadar 1745 gu 1746.
Bha comh-éirigh no cogadh thairis na h-Albainn eadar 1745 gu 1746 nuair a bhuaidh Arm nan Gaedheal gach cath in aghaidh nan Gall. Fhuair nan Gaedheil thairis na dùthaich sa mìos amháin, agas chuir siad arm nan Gall amuigh as an dùthaich gan sabaid mhor. Ghabh Arm nan Gaedheal gu Dùn Éideann an déidh mìos amháin. An déidh sin, chuaidh Arm nan Gaedheal air ionnsaigh mhor gu Sasuinn eadar Samhna gu Nodlaig 1745 agas fhuair siad eadar seasgad no naochad mìle ‘s Lunnainn – baile mór Sasuinn – nuair dh’orduigh Deòrsa Moireach an Arm do máirseáil chun Albainn a-rithist! Och b’fheàrr a bhith an mhath le gach Gaedheal agas an Gaedhealtachd nam mháirseáil Arm nan Gaedheal an aghaidh gu Lunnainn sa 1745 mar cha robh nan Gall làidir san àm sin! Agas beidh gach Gaedheal ‘s an Gaedhealtachd fíor saorsa aca má ghabh Arm nan Gaedheal an baile mhor Sasuinn ann. ‘S mór an trua sin cuideachd.
Bh’ Arm nan Gaedheal san chath ‘s blàr eile ‘s Nodlaig 1745 gu Geiblean 1746 agas bhuaidh siad gach cath cuideachd. Och cha robh sin an sgéal air Blàr Chùil Lodair air an 16mh Geiblean 1746 agas bha nan Gaedheal bhrist’ ann. Thosaidh nan Gaedheil treall-chogadh an aghaidh na cótaí dhearga ‘s eadar Geiblean 1746 gu Nodlaig 1760. Dh’fhàg Teàrlach Ruadh amuigh as Albainn agas amuigh as an Gaedhealtachd air 20mh Sultain 1746 leis dhà ciad Gaedheal eile air long gu Fraing. Chuaidh e n-Alba gu Fraing mar dh’iarr e do chainnt leis Righ Lughaidh nan Frangaich faoi cuidich nuadh d’Arm nan Gaedheal aig sabaid air aghaidh in Albainn. Och cha robh cuidich nuadh e ‘s nan Frangaich agas chuir Teàrlach Ruadh a-muigh as an Fhraing sa bhliadhain 1748 le Righ Lughaidh mar dh’iarr Lughaidh do chuir stad an cogadh eadar Fraing agas Sasuinn agas is mór an trua sin.