D’éirigh na h-Éireannaigh Aontaithe ‘mach in éadan na Sasanaigh i mBaile Átha Cliath, i mBéal Feirste ‘gus cúpla ceanntar eile le h-aghaidh saoirse na h-Éireann ‘s saoirse na n-Gaedheal. Thosaidh siad an t-éirí amach ar an 23adh Iúil 1803 faoi cheannas Roibeard Emméid.
Thosaidh Roibeard Emméid an cogadh gan cuidiú ‘s na fórsaí Ghaedhealach thairis Laighean, Connacht, Iarthar Ulaidh agus cuid mhór na Mumhain mar chreid sé d’fhoghlaim rialtas Sasuinn i mBaile Átha Cliath faoi pleananna míleata na h-éirí amach mar pléascadh mhór ann (i mBaile Átha Cliath) ar an 16adh Iúil 1803 san bheairic rúnda Fíor Ghaedheil. Níor fhios na Gaill faoi n-éirí amach mar d’oibrigh iad go bhriseadh ‘s ag troid in éadan na Gaedheil Connacht, Gaedheil Chill Mhantáin, Gaedheil Thír Chonaill agus na Gaedheil san cheanntair eile fosta. Níor chreid iad beidh éirí amach i mBaile Átha Cliath gan cuidiú ‘mach as an Fhraing. Phleanaigh Emméid le Ciad Shluagh faoi 1,360 sean-shaighdear do thosaidh an cogadh agus beidh siad as Loch Garman (300), Cill Dara (400) agus Cill Mhantáin (200). Mháirseáil na Gaedheil Chill Dara go Baile Átha Cliath ar an 21adh Iúil 1803 do throid le saoirse san éirí amach nuadh. D’ionnsaigh cótaí dhearga ‘muigh as do bhearicí ‘n éadan na Gaedheil ar an bóthar go Bhaile Átha Cliath agus throid Gaedheil Chill Dara cathanna fíochmhar in éadan na Sasanaigh ann ar 21adh go 22adh Iúil, agus bhuail siad sin agus fhuair go Baile Átha Cliath leo sa mhaidin 23adh Iúil. Chuaidh uimhir mhór na Gaedheil Átha Cliath abhaile sa mhaidinn 23adh Iúil mar ní fhaca siad ‘s ní bhfuair iad gunnaí ‘s armáilte mhaith do throid in éadan na Gaill! Chuaidh na Daraigh chun Emméid le gunnaí nuadh agus ní bhfuair siad rudaí ‘mháin as. Chuaidh na Gaedheil go chath gan gunnaí nuadh mhaith agus gan airgead fosta.
Chruinnigh Emméid 2,000 Fíor Gaedheal le chéile le h-aghaidh Darna n-Éirí Amach na h-Éireannaigh Aontaithe sa maidin 23adh Iúil 1803 agus bhí cótaí uaine acu mar bha siad Arm na n-Gaedheal ‘gus chuir siad cótaí uaine aca mar bhí siad talún na h-Éireann (uaine) agus éiróidh siad in éadan na Gaill agus cuirfidh siad (na Gaedheil) na Gaill amuigh as an tíre gan mhoill.
bhí reisimind amháin nó dó reisimind Sasuinn i mBaile Átha Cliath agus bha siad istigh sa Chaisleán Átha Cliath mar bha sin áit mhór Sasuinn in Éireann. Chuaidh na Gaedheil ar an ionnsaí gan mhoill agus tháinig siad amach trasna baile mhór san am sin. D’iarraidh Emméid saighdearan níos mó le caithréim aige acu, ach throid sé ar aghaidh gan mhoill leis crógacht mhór aige. Mháirseáil na Gaedheil go Sráid Mhic Tomáis agus bha cath fola fhíochmhar ann eadar na Gaedheil agus na Gaill. Chuaidh 200 Gaedheal an throid ann agus bha cath an-fhada ‘s an fhíochmhar. Throid na Gaedheil leis picí ‘gus claidhimh ‘gus láimh amháin acu fosta, ‘gus chuir siad eadar 50 go 230 Gall bás le linn 23adh Iúil ann. Ghabh iad tiarna Choill Bhardáin ar Sráid Mhic Tomáis le linn an chath. Bha fuath ollmhór leis mar chuir sé Liam Odhar chun bás sa 1797, agus fuair na Gaedheil díoltas cheart le dhúnmharú na Liam Odhar sa 1803 agus bha sin cóir ‘s ceart fosta. Mháirseáil 200 Gaedheal eile faoi cheannas Roibeard Emméid chun Caisleán Átha Cliath le linn Cath Sráid Mhic Tomáis agus tháinig 21ú reisimind Sasuinn amach as an chaisleán do stad ‘s do throid in éadan na Gaedheil. Chuir na Gaedheil gunnaí roicéad nuadh sa chath agus fhuair sluagh mhór na Gall bás le sin mar phléascadh gach roicéad eadar na Gaill agus chuir sin eagla mhór sa Ghaill ‘s san eadar na capaill acu fosta. Fuair na Gaedheil taobh amuigh Caisleán Átha Cliath i ndhiaidh sin. Ach fhuair faoi 80 Gaedheal leis Roibeard Emméid san am sin! Bha siad sa gheata chaisleán agus tháinig na Gaedheil faoi n-ionnsaigh le 2ú reisimind Sasuinn agus ní robh siad láidir in éadan na Gaill anois. Ach throid siad in éadan 2ú reisimind gan mhoill le crógacht mhór ar ais aríst. Throid siad le trí uair nuair a tháinig Gaedheil Chill Chainnigh sa throid in aice Emméid agus na fórsa bheag ann. Chuaidh na Gaedheil ar an ionnsaigh dochreidte, ach tháinig na cótaí dhearga san chath leis gunnaí mhóra ‘gus chuir siad bás fola mhór ar na Gaedheil ann. Bhriseadh na Gaill ar na Gaedheil leis ár fola mhór ann, agus d’éalaigh Roibeard Emméid agus sluagh bheag crógacht amuigh as Baile Átha Cliath ar an 24adh Iúil. Throid na Gaedheil eile ‘n éadan na Gaill go dtí 26adh Iúil agus fhuair siad bhriste ‘gus bás fosta.
Ar an 23adh go 24adh Iúil 1803, tháinig na Gaedheil Oirthear Ulaidh amach le linn éirí amach Bhaile Átha Cliath. Bha siad faoi cheannas Tomás Ruiséil agus chruinnigh iad trasna Aondroma ‘s an Dúin le crógacht mhór acu fosta. Rinne siad ionnsaí mhór ar Dún Phádraig ach bha sin bhriseadh mar ní robh uimhir mhór láidir leo. Thosaidh siad treall-chogadh in éadan na Gaill agus throid siad ar aghaidh go dtí Feabhra 1804 nuair a fuair sluagh mhór bás acu. Tháinig na Gaedheil Laighean eile ‘muigh do throid le saoirse fosta ‘gus throid siad treall-chogadh ó 23adh Iúil go dtí Lughnasa 1804 nuair a’ fuair na Gaedheil bhriseadh mhór arís.
Ar an 27adh Iúil go 22 Meán Fómhair 1803, d’éirigh na h-Albannaigh Aontaithe ‘n cogadh in éadan na Gaill san Albainn. Rinne siad ionnsaithe ‘r dúin Sasuinn thairis deisceart na h-Albainn go h-áirithe ‘gus throid siad cathanna fola san gach bhaile ‘nn fosta. Ach fhuair siad bhriste ‘gus bhriseadh le fórsaí mhór nan Gaill fosta. Ach throid ‘s thosaidh siad treall-chogadh ó Lughnasa 1803 go dtí Nodlaig 1804 nuair bha siad gan neart, gan airgead agus gan óglaigh.
Chuir na Gaill dó Gaedheal ‘s a fichead (22) chun bás i ndhiaidh éirí amach agus bha fear Gaedheal amháin as Albainn. Iain Mac a’ Taoisich an t-ainm a bhí air. Chuaidh Roibeard Emméid go bás ar 20adh Meán Fómhair 1803 agus fuair siad agus na fichead Gaedheal eile bás le son saoirse nan Gaedheal.
Ghabh na Sasanaigh chara mhór láidir na Roibeard Emméid agus bh’ Ánna Ní Dhoibhilín a bha aici ‘gus bha Fíor Ghaedheal láidir í. Ghabh na Sasanaigh í sa mhí Lughnasa nó mí Mheán Fómhair 1803 agus chuir siad sí ‘stigh sa ghaol le blianta fada ó Meán Fómhair 1803 go dtí Meán Fómhair 1806. Ghabh iad 3,000 Gaedheal eile thairis na tíre sa Lughnasa 1803 agus fuair siad bás nó díbirt le 1804. Ach chuir na Sasanaigh Ánna Ní Dhoibhilín san ghaol priosan faoi talún agus chuir siad faoi piolóid riagh le linn 1803 go 1806 agus ní bhfuair iad ainm amháin asti le linn an t-am sin. Níor thug sí n-ainm Gaedheal amháin chun na Sasanaigh agus ní fhaca sí solas ghrian le trí bhliain fosta. Fuair sí saoirse ‘muigh as priosan i Meán Fómhair 1806. Bha Darna n-Éirí Amach na h-Éireannaigh Aontaithe deireannacha san am sin. Chuaidh sí go priosan nuair a bhí sí n-óige, ‘gus d’fhill sí go bhaile bean sine mar chuir na Gaill obair cruadh aici mar bha Fíor Ghaedheal aici.