Blàr na Floddàn (9mh Sultain 1513)

Bha blàr an-mhor agas an fuilteach eadar na Gaedheil agas na Gaill i Sasuinn a’ Tuath air an 9mh latha mìos an t-Sultain sa bhliadhain 1513 nuair dh’ionnsaigh Seumas VI – Righ na h-Albannaich – a-staigh gu Sasuinn leis eadar 30,000 gu 40,000 saighdear aige. Och, bh’ eadar 20,000 gu 24,000 saighdear san Arm nan Gaedheal no n-Arm na h-Albainn ré Blàr nan Flodàinn.

Tháinig Aedh Dubh Ó Domhnaill – Righ Thír Chonaill – gu Dùn Éideann ré samhradh 1513 agas chaidh ead gu co-nasgadh no co-chaidreabh an aghaidh Sasuinn agas an aghaidh nan Gaill eil’ air an 26mh Òg-mhìos 1513. Chreid Seumas Stìubhart san ionnsaigh gu h-Éireann roimhe mar bha sin cuid mòr nan Gaedhealtachd agas bha cairdean aige ‘nn cuideachd. Beadh cogadh in Eireann gu math le Righ na h-Albannaich mar beadh Gaedheil Éireannach air taobh na h-Albainn san cogadh an aghaidh Sasuinn ré ‘n t-àm sin. Bha Seumas VI agas na Gaedheil aig sabaid an aghaidh nan Gaill a-rithist ó 1511 no 1512 nuair chaidh ead le chéile gu na Franngaich an aghaidh Sasuinn a-rithist cuideachd. Bha na Gaedheil ‘s na Franngaich air taobh amhain le chéile ‘n aghaidh nan Gaill agas an aghaidh Sasuinn gu h-áiridh. Tháinig sluagh an-mhor a-amach as Tír Chonaill, Connacht, Laighean agas áit’ eile thairis na h-Éireann do shabaid leis Seumas VI an aghaidh nan Gaill eadar 1512 gu 1513. Shabaid ead air Blàr nan Flodàinn le chéile Gaedheil Albannach cuideachd. Och, thuirt Aedh Dubh an aghaidh Seumas VI faoi d’ionnsaigh gu h-Éireann mar bh’ Aonnraoi Tudar VIII – righ Shasuinn – aig sabaid san Fhraing agas fhuair na Gaedheil cuidigh an-mhor as na Franngaich do shabaid an aghaidh Sasuinn. Bha neart an-mhor aca na Gaedheil ann. Ruaig sluagh Albannach air Carraig Fhearghuis ré 1513 agas bhuaidh ead caithream mhath ann cuideachd. Fhuair na Sasanaich bhriseadh san Ulaidh an Oir mar sin.

Chuir Seumas VI cóig (5) roinn-fheachd no còrachadh a-staigh san Arm nan Gaedheal no n-Arm na h-Albainn, agas bha 4,000 gu 5,000 saighdear a-staigh san gach roinn-fheachd cuideachd. Chaidh Seumas Stìubhart VI air an ionnsaigh an aghaidh nan Gaill air an 22mh Lùnastal 1513 nuair tháinig ead – na Gaedheil – a-staigh gu Sasuinn a’ Tuath. Ghabh ead eadar 4 gu 6 caisteal ann agas bha sin caithream mhor le Seumas Stìubhart VI agas na Gaedheal cuideachd. Och, thug e nuacht chun nan Gaill mìos amhain roimhe ‘n ionnsaigh mar chreid i fearas ghaisge e! Chruinnich na Gaill dhà n-airm mòr le chéile mar sin. Bha 26,000 gu 36,000 saighdear a-staigh san arm nan Gall no h-arm Sasuinn ré Blàr nan Flodàinn leis tháinig ciad arm a-amach as Sasuinn a’ Tuath agas tháinig dàrna n-arm as làr Shasuinn.

Thosaidh an chath air ceathair (4) uairean feasgar agas thosaidh sin leis gunnaí móra ‘s arm Sasuinn agas as Arm nan Gaedheal cuideachd. Chunnaig ceannardan na h-Albainn an ghluaisceart nan Gaill roimhe ‘n blàr agas chuaidh ead gu Seumas VI mar dh’iarr ead do thosaidh ionnsaigh mór an aghaidh orthu mar bha na Sasanaich an-lag ann mar bha siad thíos air an bun thalamh. Och, níor éisteachd e gu sin mar chreid i fearas ghaisge e, ‘gas ‘s mòr an trua sin! Bh’ Arm nan Gaedheal thuas air thar barr an chnoc agas bha ceanntar an-làidir aca cuideachd. Bha ceathair roinn-fheachd air an thusa ‘s bha cúltach an airm ann aig cosanta ‘n aghaidh marc-shluagh Gallda. Dh’ionnsaigh roinn-fheachd air taobh chlé síos an chnoc roimhe ‘gas shabaid ead leis misneachd an-mhor ann. Chuaidh ead síos an chnoc chun nan Gall. Bha claidhimh agas pìcean cath’ aca leo, ‘gas rinn ead ionnsaigh an-chaithream an aghaidh na Sasanaich. Chuir ead mìlte ‘s mìlte ‘s mìlte Gall gu bàs ann mar bhriseadh ead dhà roinn-fheachd Sasuinn cuideachd. Nuair a chunnaig e sin, fhuair Seumas Stìubhart thíos as do chapall aige ‘gas thosaidh e n-ionnsaigh mòr thíos no síos an chnoc cuideachd. Bha dhà roinn-fheachd aige ‘gas rinn e n-ionnsaigh an-mhor air nan Gall leis misneachd do-chreidsinn cuideachd. Tháinig dhà shluagh Gaedheal leis agas bha pìcean catha ‘mháin aca. Chuir nan Gaill stad an ionnsaigh ann agas shabaid ead leis gunnaí móra ‘gas boghadairean. Agas dh’ionnsaigh na Gaedheil a-staigh san achadh eabarach agas bha sin droch sgéal leo ‘nn. Bha ‘n àr an-mhor fuilteach ann. As déidh chuir na Gaill na roinn-fheachdan air taobh chlé ‘s an làr chun bàs, tháinig ead an aghaidh taobh deas faoi cheannas mòrmair Arra Ghàidheal agas rinn roinn-fheachd ann sabaid do-chreidsinn an aghaidh nan Gaill. Chuir ead na pìcean catha sìos air an thalamh agas thosaidh ead aig sabaid leis claidhimh dhà làmha leis misneachd an-mhor. Chuir ead mìle no dhà mìle Gall chun gu bàs, och fhuair ead a-muigh as an àr fuilteach ann cuideachd.

Fhuair eadar 5,000 gu 17,000 Gaedheal bàs ré Blàr nan Flodàinn air an 9mh Sultain 1513 agas fhuair righ Seumas bàs le linn cuid ‘s mó ceannardan nan Gaedheal cuideachd. Fhuair eadar 1,500 gu 5,000 Gall bàs cuideachd, och cha robh briseadh mór aca.

Chuaidh na Gaedheil air treall-chogadh an aghaidh Sasuinn an déidh sin gu ‘n bhliadhain 1514 nuair stadaigh Sasuinn an ionnsaigh gu h-Albainn. Bha Seumas Stìubhart VI an righ deireannach bha Gaeilig aige. Cha robh righ no bean-righ na h-Albainn eile Gaeilig aca ‘n déidh Blàr nan Flodàinn sa 1513. Bha sin briseadh mór le h-aghaidh tír na h-Albainn cuideachd.