Blàr Taigh nam Bhahab (21mh Sultain 1780)
Rinn Sluagh Aimearaga ‘n ionnsaidh caithream mór an aghaidh nan saighdearan dhearga san àite Taigh nam Bhahab, Caraliana Tuath. Agus dheun ead sin mar dh’ iarr ead dìoghaltas an-mhor an aghaidh nan Goill airson Murt air Blàr nam Beaufort air 29mh Céitean 1780, nuair a chuir na saighdearan dhearga ciadan air ciadan saighdear Aimearaga gu bhàis nuair a rinn ead géill gu nan Goill. Agus fhuair ead dìoghaltas an-mhor aca gun teagamh!
Dh’ fhoghluim Uilleim Dabhaidh (tòiseach san àite Sluagh Aimearaga) mu campa saighdearan Gallda air 20mh Sultain, agus chaidh e chun an àite do’n oraic air an talamh. Agus rinn e pleanan aige do tilleadh ann àite ‘rithist air latha nuadh chugu gun mhall.
Bha Ciad Sluagh fo cheannard Uilliam mac Deòrsa Mac Dhaibhidh (dàrna tòiseach san àite ‘s bha Gàedheal e fhé cuideachd) agus chaidh e mun cuairt an campa san rúnnda. Bha Dàrna Sluagh fo cheannard Tómas mac Uilliam Sumtar agus bha Treasamh Sluagh fo cheannard Uilleim Dabhaidh e fhé.
Bha Gàedheil Caraliana ‘sabaid air gach thaobh am bhlàr so cuideachd agus bha móran truagh sin gun teagamh! Bha Uilliam mac Deòrsa Mac Dhaibhidh as ceanntar Piedmont san Caraliana Tuath agus dh’ fhág do thuaismitheoran aige ‘muigh as Albainn mar bha ead Fíor Gàidheil san Albainn sa Seann Ghàidhealtachd ri linn Bliadhna Teàrlach eadar 1745 gu 1746 air aghaidh gu 1763. Agus bha móran sluaghan Fíor Gàidheal aige ‘nois air an latha catha. Bha ead ‘sabaid air taobh Aimearaga ‘nn.
Ach bha Teàrlach mac Ailean Dòmhnallach, Seumas mac Ailean Dòmhnallach agus Dòmhnull Ruadh Mac Crimmein ‘sabaid san arm Ghallda air taobh nan Goill, agus bha móran truagh sin! Bha pìobaire ana-mhath Dòmhnull Ruadh agus bh’ e pìobaire mór airson Clann MhicLeòid nan Dùn Bheagain e fhé. Fhuair e dhìbirt a-muigh as do dachaidh aige ‘s dheidh Cath Drochaid Bhristeadh air 27mh Gearran 1776 mar bha Gàidheal e ‘gus rugamh ‘s togamh e air nan Eileanan cuideachd! Chaidh e chun air taobh Sasunn as dheidh a chuir na h-Aimearagaich teine air do taigh aige ‘gus bha e ‘sabaid airson nan Goill ann. Bha ‘n t-ainm Òglaich Albainn no Òglaich na h-Albainn aca ‘nn eadar 1777 no 1778 gu 1782. Cha robh ceartan mhath aca ‘nn san arm nan Goill ach chaidh ead leotha.
Chaidh na h-Aimearagaich air an ionnsaidh an aghaidh nan Goill leis neart an-mhor aca air an 21mh Sultain 1780. Thánaig ead ortha ‘mach as trì thaobh agus chuir ead sgrios ‘s bàs chun air nan Goill gun mhall, agus bha sin dochreidsinn gun teagamh! Chuir ead dhà chiad saighdear Gallda gu bàis agus rith na Goill eile ‘muigh as an sabaid gun mhall cuideachd. Rinn saighdearan as Òglaich Albainn no Òglaich na h-Albainn do sheasamh an aghaidh an ionnsaidh ionntanas ach fhuair ead sgriosamh ‘s bàs annsin cuideachd.
As dheidh an ruaig mór, dh’ éalaich na h-Aimearagaich a-muigh as an cheanntar mar bhuaidh ead caithream an-mhath agus chuir ead eagal an-mhor san chroidhean nan Goill ann gun teagamh. Bhuaidh ead an cathream mar thug Seumas Bhahab cuidich an-mhor aca roimh am blàr, agus bha e ‘n feirmeoir san àite so. Chuir na Goill an taigh aige chun gu teine ‘s dheidh an chath so.