Rinn na Goill ionnsaidh ‘s murt ro-gharbh air sluagh beag Aimearaga ri thaobh an crìochan eadar Caraliana Tuath agus Caraliana Deas, ach bha ‘m murt fuilteach a-staigh san Cúige Caraliana Deas gun teagamh!
Bha sluagh beag Aimearaga ‘marsail / ‘caismeachd chun Baile Teàrlaich do chur stad an Goill Sasannaich ann, ach dh’ fhuair ead droch-naidheachd no droch-sgeul mu’n bhristeamh nan Aimearagaich ann, agus dh’ iompaich ead a-mach agus thosaidh ead ‘marsail chun cheanntar Cromghlinn san Caraliana Tuath. Bha 350 saighdear aca ‘nnsin agus thánaig 700 saighdear Gallda ortha nuair a bh’ ead air an marsail. Bha na h-Aimearganaich fo cheannard Àbraham Beaufort agus bha na Goill fo cheannard Ban Taraltún. Bha fear cruadh ‘s garbh e fhé.
Thánaig Ban Taraltún chun na h-Aimearagaich agus bha e fo bratach sìochainnt aige ‘nnsin. Thug e ‘n òrduigh chun na saighdearan Aimearaga do ghéill chuige gun mhall, ach rinn ead do chur comhaireachd ‘s cosainnt an aghaidh nan Goill gun mhall mar sin.
Ach nuair a thosaidh Taraltún do chainnt mu sìochainnt chun nan saighdearan Aimearaga, thánaig saighdearan dhearga fo tamall mun cuairt ead agus rinn nan Goill ionnsaidh an-mhor ‘s an-fhola chun air na h-Aimearagaich, agus bh’ ead saighdearan nan eich cuid mhór. Phleannaich na Goill do chur na saighdearan Aimearaga gu bàis gun mhall agus sin e!
Gu tobann, rinn na Goill ionnsaidh ionntanas an aghaidh air Sluagh Aimearaga, ‘gus thánaig ead a-mach as gach aon taobh ortha ‘nn. Chuir na saighdearan Aimearaga sabaid an-mhath airson àm gheàrr ach thosaidh ead do ghéill chun nan Goill, ach cha robh ùidh air nan Goill mun sin a-nois! Chuir na Goill cúpla chiad saighdear Aimearaga gu bàis leis cruadhlachd ro-mhor. Ach dh’ éalaich Àbraham Beaufort agus treasamh ceannaire h-Aimearaga eile ‘muigh as am murt, agus chaidh ead air aghaidh leis an cogamh nan saorsa gu Bliadhna Caithream san 1783.
Chuir na Goill an cuirpean / cuirp saighdearan Aimearaga bhàis fo thalamh ann san pàirc nam blàr ‘s murt, agus tha ead ann an-diugh. Bha na saighdearan Aimearaga ‘mach as an Treasamh (3mh) Shluagh, agus bh’ ead as an Dàrna Raoisimind Achadh an Iúbhair agus an Seachdamh Raoisimind Achadh an Iúbhair cuideachd. Bha na Gàedheil Caraliana ‘sabaid air gach taobh am blàr so. Chaidh Gàedheil nan Eileanan air taobh Sasann, agus chaidh nan Gàedheil as gach aon cheanntar eile chun leis taobh Aimearaga.