Cath Cill Saidhe (15mh Lùnastal 1645)

Bha cath an-fola mhor san Albainn a’ Deas eadar Arm nan Gaedheal agas arm nan Gall a-rithist. Bh’ eadar 5,000 gu 7,000 saighdear nan Gaedheal ann agas bha siad faoi cheannas Alasdair Mac Colla ‘s Seumas Gruimeach nan Montròs. Bha saighdearan as Éirinn agas Albainn an Iar ‘s Albainn a’ Tuath ann go h-àraidh. Bh’ eadar 5,000 gu 7,000 saighdearan Gall air an taobh eile cuideachd. Thosaidh an cath a-mach nuair chuaidh nan Gall do caismich air taobh nan Gaedheal agas dh’ionnsaigh Arm nan Gaedheal an aghaidh sin leis ais-imeachd ann.

Chuir Gaedheil Éireannaich scaoileadh an-mhor ‘s an-fola ‘r nan Gall agas fhuair siad – nan Gall – bás san àireamh an-mhor ann, agas bha cuirp nan Gall an-mhor ann cuideachd mar sin. Dh’orduigh Seumas Gruimeach ionnsaigh mór annsin leis nan marc-shluagh air ceann Arm nan Gaedheal. Tháinig cois-shluagh air an ionnsaigh an aghaidh nan Gaill an déidh sin agas chuaidh nan Gaedheil in aghaidh air nan Gall leis claidhimh ‘s pìcean-catha. Rinn siad àr fola cosgairt ann. Fhuair eadar 4,500 gu 7,000 Gall bás san cath agas bhuaidh Arm nan Gaedheal Alba leis an bhuaidh an-mhor annseo cuideachd. Bha Cath Cill Saidhe caithréim bhuaidh an-mhor le nan Gaedheal.