Latha Ciad Cath (9mh Iuchar 1745)

Bha ciad cath ré Bliana Teàrlaich (1745 gu 1746) a-muigh air an Fharraige Mhóir, agus bha sin sabaid le na Gáidheil an aghaidh nan Goill ann. Bha Teàrlach Ruadh air an t-slighe gu h-Albainn do thoiseach cogadh 's éirigh a-mach nuadh an aghaidh nan Gaill ann sa Ghaidhealtachd mar fhuair e sgairt as taoisich Gáidhealach mu rudan cruadh, deacaidh 's garbh ann le h-aghaidh nan Gáidheil. Dh'iarr ead fíor saorsa 's ceartan aca gun mhall, agus chuir ead an sgairt le cuidich gu Seumas mac Sheumas 'ic Teàrlach 'ic Seumas Stiùbhairt no Seumas VIII ré 1720an 's 1730an, ach cha robh e do dheun rudeigin leotha. Agus rinn ead - na taoisich Gàidhealach - a-rithist sa 1740 's 1743 mar dh'iarr ead fíor saorsa 's cuidich gun mhall a-nis. Ach bha Teàrlach Ruadh mac Seumas air an t-slighe 'nis leis eadar 100 gu 300 saighdear mhath as Briogáid na Gaedheal aca (bh' ead as Éireann cuid mór) agus bha gunnaichean-móra, gunnichean agus óir aige 'nnsin. Bha ead air Long Elisabeth agus bha Teàrlach Ruadh air Long du Teillaigh.

Thánaig Teàrlach Ruadh 's Sluagh na Gáidheal air long Gallda mór ri linn an turas gu a' Ghaidhealtachd. Thoisich cath mór fuileach a-mach ann gun mhall agus chaidh an chath air aghaidh àireimh fada. Bha 'n cath eadar Long Elisabeth leis na saighdearan Gáidhealach ann agus bha nan óir 's gunnichean air long sin cuideachd. Chunnaig Teàrlach Ruadh an cath 'toiseach a-mach, agus dh'iarraidh e do sabaid ann cuideachd (bh' e air Long du Teillaigh) ach chuir caiptean na long stad chun sin agus chaidh ead air aghaidh gu a' Ghaidhealtachd gun mhall nuair chaidh a' cath air aghaidh.

As dheidh àireimh fada, chuir caiptean Long Elisabeth stad chun a' cath agus chaidh ead air dachaigh gu Frainng a-rithist mar bha sgrios an-mhor air an long seo 'nnsin. Dh'fhill ead gu Frainng leis na saighdearan Gáidhealach, nan óir, na gunnichean agus na gunnichean-móra cuideachd. Chaidh Teàrlach Ruadh air aghaidh gu nan Eileanan leis seachd fear aige. Ach thoiseach e cogadh an-mhor an aghaidh impireachd nan Goill leis seachd fear aige sa 1745.