Luíochán Chluain Báinín

Cath Chluain Báinín
(5adh Márta 1921)

Bhuaidh na Gaedheil caithréim an-mhor ‘s dochreidte ‘n éadan na Gaill ar an 5adh Márta 1921, agus bha sin i gCluain Báinín, Deas Mhumhain. Tháinig ciad (100) Gaedheil le chéile le h-aghaidh ionnsaigh ionntas in éadan ceannaire-ghinearál na Gaill amháin ann. Tháinig saighdearan Gaedhealach as Dárna Briogáid Chorcaigh ‘s as Dárna Briogáid Chiarraighe freisin. Bha ead faoi cheannas Seán Ó Maoileáin, Pádraig Ó Briain agus Tomás Mac Alastruim, ach bha Seán Ó Maoileáin ard-cheannaire ‘nnseo.

Phleanaigh na Gaedheil do thosaidh an luíochán leis buama mara mór agus do chur scaoil beo n-uafasach as na raidhfilí ‘gus na beart-ghunna ‘mháin leo ‘n éadan ar na Gaill tar éis sin. Ach, cha raibh dhéanamh sin ‘obair mhaith le linn an chath.

Thiomáin sluagh láidir Gaill le taobh ar an bóthar agus d’fhan na Gaedheil ann go ciúin. D’oscail na Gaedheil scaoileadh beo fíochmhar in éadan ar na Gaill gan mhoill agus thosaidh cath a-mach ann mar sin. Bha ciad (100) Gaedheal ann, ach cha fhuair raidhfil le gach aon Gaedheal ann agus bha dá scór (40) Gall ann freisin. Fhuair na Gaill sábháilte ‘stigh san ghluaisteain armúrtha mar bh’ eagal an-mhor acu le na Gaedheil. Chuaidh na Gaedheil ar aghaidh leis an chath-ionnsaigh ionntas le dá uair ann. Cha fhuair Gaedheal amháin bás le linn an luíochán agus fhuair eadar 12 go 15 Gall bás ann gan amhras, agus fhuair 15 Gall eile bás cúpla seachtain i ndhiaidh an chath, mar fhuair ead ghortú ‘nnseo. Fhuair eadar 15 go 30 Gall bás le chéile ‘s déidh an chath seo. Ach fhuair na ceannaire-ghinearál na Gaill bás le linn an chath freisin agus bha sin dochreidte gan amhras. Bhuaidh na Gaedheil caithréim an-mhor le sin amháin. Rinn na Gaedheal bealach a-muigh as an cheanntar i ndhiaidh an chath gan trioblóid agus gan deacair.