Òglaich Albannaich (1778 gu 1780)
As dheidh a fhuair ead bhristeamh sa Chath Drochaid Bhristeadh, chaidh nan àireamh beag nan Gàidheil Eileanan air taobh Sasuinn chun dachaidh aca gun mhall. Ach thánaig ead fo ‘n ionnsaidh ann san dachaidhean aca mar dh’ iarr na Fíor Gàidheil Caraliana dìoghaltas mór ortha mar chaidh ead air taobh nan Goill ri linn Ar A-mach na Dòmhnullaich eadar 16mh gu 27mh Gearran 1776.
Chaidh na Fíor Gàidheil air an ionnsaidh an aghaidh na Gàidheil air taobh Sasuinn as dheidh am Bristeamh air Cath Drochaid Bhristeadh, agus chuir ead an taighean ‘s taighean-tuathanais chun gu teine leis móran dìoghaltas aca. Rinn ead – na Fíor Gàidheil – an ionnsaidhean so airson mìosan fhada eadar Màrt 1776 gu Dàmhair 1777.
Ghabhail na Sasannaich am baile mór Filladelfhiadh / Filladealfhia ‘s dheidh 26mh Sultain 1777, agus rinn na Gàidheil air taobh Sasuinn do’n éalaich a-mach as Caraliana Tuath, agus reith ‘s shroich ead chun gu Filleadelphia ‘nn eadar Dàmhair gu Nodhlag 1777 b’ fheudar. Chuir na Goill ead ri chéile san sluagh bheag ‘Òglaich na h-Albainn’ sa bhliadhna 1778. Dh’ iarr na Goill ead do sabaid an aghaidh na Fíor Gàidheil ann san Caraliana Tuath, ach dh’ iarr na Gàidheil leotha dìoghaltas an-mhor an aghaidh na Fíor Gàidheil mar fhuair do dhachaidhean ‘s tuathanasan aca gu teine ‘s sgrios le làmhan Aimearagaich agus le làmhan na Fíor Gàidheil gu h-àiridh.
Chonnaic na Goill chun air na ‘Òglaich na h-Albainn’ leis fuath an-mhor mar bha Gàidheil ead fhé ‘gus bha e sin an sgeul amhàin! Bha nan ‘Òglaich’ biadh airson nan gunnaichean móra ‘gus dh’ iarr ead na Gàidheil airson sin amhàin gun teagamh.
Bha nan ‘Òglaich Albannaich’ aig sabaid air taobh leis nan Goill ri linn bliadhna 1778 cuid mhor, ach chaochail cuid mhor aca ‘nnsin mar chaidh ead leis na Gearmailtich gu Tìr na Coillte ‘gus Gearsaidh Nuadh no Nuadh Gearsaidh nuair a chaidh na saighdearan dhearga ‘sabaid an aghaidh na h-Aimearaganaich san àitean annsin. Bha bliadhna 1779 an-gharbh ‘s an-chruadh airson nan Gàedheil Caraliana air taobh nan Goill, agus chaochail móran àireamh eile aca gu bàis ann san arm nan Goill cuideachd. Chaochail ead ri linn marsailean fhada thairis Tìr na Coillte, Nuadh Gearsaidh, Nuadh Eachraic agus Tìr na h-Abhainn cuideachd. Cha robh rudan gu math leotha mar cha robh neart aca do chur comhaireachd an aghaidh an Gearramh fhada mhór ann Sasuinn Nuadh.
Thill ead chun Caraliana sa bhliadhna 1780. Dheun na Goill sin mar dh’ iarr ead do chur na Gàedheil Caraliana leotha chun obair do chur cogamh catharra móra eadar nam muinntear Gàedhealach ann san Caraliana Tuath gu h-àiridh. Ach chaidh na Fíor Gàedheil a’ Caraliana Tuath air an ionnsaidh an aghaidh na Gàedheil air taobh nan Goill leis dìoghaltas an-mhor aca.
Rinn na Fíor Gàedheil ruaigean an aghaidh campan na Gàedheil leis nan Goill, agus chuir ead àireamh mhath aca gu bàis agus gu teine ‘nn agus annsin gun teagamh agus gun mhall cuideachd. Ruaig na Fíor Gàedheil ead a-muigh as Caraliana Tuath agus a-muigh as Gleann Gàidheal gu h-àiridh mar dh’ iarr ead do chur na Gàedheil air taobh nan Goill a-mach ‘s a-muigh a’ Ghàedhealtachd ann Caraliana Tuath.
Thànaig na Gàidheil air taobh nan Goill fo cheannard Ban Taraltún sa bhliadhna 1780, agus bha fear ro-gharbh ‘s ro-chruadh e fhé! Chuir e ciomaich-chogaimh gu bàis gun mhall gach aon àm, agus chuir e taighean gu teine gach aon latha cuideachd. Chaidh cuid mór nan daoine chun air taobh Aimearaga mar e fhé ‘mháin san aimsear Cogamh nan Saorsa (1775 gu 1783) mar dh’ iarr ead – nan daoine – do chur stadamh / stad chuige gun mhall, agus chaidh na Fíor Gàedheil air an ionnsaidh air aghaidh e eadar 1780 gu 1781 gu h-àiridh, agus chuir ead eagal nas mhóire chuige cuideachd gun mhall ‘s gun teagamh!
Fhuair ‘Òglaich Albannaich’ sgrios ‘s bhristeamh an dheidh mìos Sultain san bhliadhna 1780 gu brách air fad gun teagamh, agus bha sluagh an-bhig ‘s gun neart aca bho àm roimh sin gun teagamh. Chall ead an neart aca sa bhliadhna 1778 nuair a shabaid ead thairis Tìr na Choillte ‘s Nuadh Gearrsaidh, agus tha e sin an sgeul leotha.