1632: Díbirt go h-Oileán Griain nan Gaedheal

Chuir ceannairí Sasuinn faoi 2,000 Gaedheal go n-Oileán Montserrat (i gCatalóinis) amach as Oileán nó Talamh Saibhir (Oileán Naomh GilleChríost) mar bhí cathanna fola ‘nn eadar na Gaedheil agus na Gaill. Bhí fuath an-mhór ar na Gaill nó Sasanaich le h-aghaidh Creidimh Caitliceach agus bhí sin creidimh na Gaedheal ann.

Fhuair na Gaedheil díbirt chun go nan Eileanan Gréine ó 1625 mar rinn Seumas Stìubhart – rígh Sasuinn – an t-orduigh fá choinne díbirt Gaedheil amach as Éireann ‘s Albainn, ach as Éireann go h-áirithe mar dh’iarr é do ghlac ‘s ghabháil tíre eile ‘mach as na Gaedheal fá choinne na plandóirí Gallda ‘gus níor iarraidh é Fíor Gaedheil ann mar bh’ eagal ollmhór aige faoi h-éirí amach nuadh nan Gaedheal. Bh’ eagal an-mhor aige faoi bunaigh na Fíor Gaedheil an rioghachd aontaithe le chéile trasna nan Gaedhealtachd gan mhoill. Bhí sin ás déidh Éirí Amach nan Caitlicigh san Albainn le linn bliadhain 1625. Níor éirigh na Gaedheil Éireann amach san chogadh sin agus throid Gaedheil Albainn ar aghaidh amháin agus ‘s mór an truagh sin fosta.

As déidh fhuair ead bhriste, chuir na Sasanaigh mílte Gaedheal air loinge chun go Dùthaich nan Craobh agus nan Eileanan Gréine. Phleanaidh na Gaill do chur ead chun go sclábhaíochd air nan Eileanan faoi maistrí Sasuinn, ach bhí plean eile ar nan Gaedheil!

Throid na Gaedheal in éadan na Gaill gan mhoill gach aon lá gan stad ó 1630 i gcosaint acu ‘gus i gcosaint Creidimh acu freisin. Chuaidh na Gaedheil ar an ionnsaigh fíochmhar ó 1631 gan stad go h-áirithe. D’éirigh ead amach sa 1629 nuair a tháinig na Spáinnigh chun go nan Eileanan Gréine ar an 7adh Meán Fómhair 1629. Chuir ead faoi 700 Sasanach chun go bás i ndhiaidh sin. Chuir ead na baile Gallda chun go teine. Fhuair na Sasanaigh an cheanntar ar ais aríst sa 1630 agus thosaidh na Gaedheil an treall-chogadh in éadan aca gan mhoill. Bhí cathanna fíochmhar eadar na Gaedheil agus na Gaill eadar 1630 go 1632 agus bhuaidh na Gaedheil cuid ‘s mó na cathanna ‘gus fhuair faoi 3,000 Gaill go bás mar sin.

Chruinnigh Gobharnóir Bharnáir cuid ‘s mó na Gaedheal le chéile faoi ghabháil ar loinge míleata sa 1632, agus dhíbirt é – na Gaedheal – chun go n-Oileán Griain nó Montserrat gan mhoill leis gasta dochreidte mar bh’ eagal an-mhor aige ‘s Sasanaigh eile na Gaedheal mar bha Caitlicigh ead agus bha fuath an-mhor chun go Sasuinn agus na Sasanaigh freisin. Bhí n-Oileán Montsearrat faoi riaghaltas Sasuinn agus bhí sluagh mór na Gaedheal ann. Bhí Oileán Montsearrat cuid mór na Gaedhealtachd ó shoin.

Beidh ead amach san achan éirí amach in éadan nan Gaill gan mhoill as 1650idí leis crógacht mór nuair tháinig sluaite Gaedheal nuadh ann le lámha Cromáil ó 1652 air aghaidh.