Dualchais Crìosdaidh

1730an gu 1750 air aghaidh: Bha ciad Eaglaisean Cléirich, bh’ ead taobh a-muigh so speur fo craobhan móra ‘n aice crois-rathadan.

Le Gilleasbuig Mac Phádruig.

1802: Bha sin dochreidsinn leam-sa do’n oraic aig obair nan cuirp aca ‘gus aig obair an luchd cuideachd; do’n oraic gach aon treasamh no ceatharamh daoine ‘g caoineadh shìos air an talamh agus bh’ ead aig paidir, aig caoineadh agus aig cainnt nam peacan leotha. Bh’ eagal mór ora. Agus chaidh sin air aghaidh le latha fada ‘nn. Bha daoin’ eile ‘g léim mu’n àite ‘g sgairt le Dhia Mhor agus bha sin dochreidsinn.

Le Aonghus Mac Caluim.

1800an: Chuir ead gach aon Eaglais as adhmad, agus chuir ead dath-pèint bàn ora o àm gu h-àm. Dh’oraic ead in aice Sabhailean mòra leis clag-lann air tus an Eaglais. Cha chuir mhaid crios thar bàrr an Eaglais mar tha sin Eaglais Caitligeach ‘s Eaglais Easbuigeach. Bha teine h-àite mòr air chùl an Eaglais agus bha sin mhath.

Le Néitidh Nic Charmaig.

1860an: Bha ‘n cùbaid eadar dhà dóras mór leis am Fhir air taobh amhain, ‘s nam mnathan ‘s pàistean air taobh eile. Bha na salmadairean ann fo cùbaid.

1860an: Bha mi deich bliadhain dh’aois nuair a chaidh mi ‘staigh Eaglais eile. Chaidh mi gu Sgoil Mòr nam Ban air Cartaige, ‘gus bha mi ‘g beò ‘staigh an toigh mo muinnteoir san àm sin agus bha Caitidh Nic Dhonnchaidh an ainm a robh oire ‘nnsein. Fhuair i ri chéile leis Màrtainn Mac Suain a-nis. Bha sin ri linn Di-Domhnaich amhàin nuair a chaidh mi gu h-Eaglais nam Meathodaich leatha ‘gus bha gach aon duine air do glùinean aca ‘nn. Bha mi ‘g seas air mo cois. Ach bha h-ionntanas mór agam mar sin. Ach thánaig nàire orm mar sin agus chaidh mi shìos air mo glùinean ann gun mhall. Bha creid agam bithidh am muinnteoir an fearg leom, ach cha robh sin an sgeul mar bha fhios oire bha Cléirich mhath mi fhé.

Le Néitidh Ruadh Nic Dhómhnuill.

1870: Bha Ciad Salmadair ‘s Dàrna Salmadair aig suidhe tusa na cùbaid chun nan daoine. Shuidhe ‘m ministear shìos as dheidh léamh e sailm a-mach, agus sheas shuas an Dàrna Salmadair do thosaidh an sailm. Sheas Ciad Salmadair shuas ann do ceannard an óran sailm.

Le Eóin Mac Dhonnchaidh.

1870: Chualaidh mhaid òran mhath ‘s naomhtha ‘stu. Rinn ead sin gu meatar amhàin mòr leis an ainm na h-òrdaighean no comannachamh. Chualaidh mhaid gach aon òranadair ann agus bha sin an-cheart ‘s an-mhath. Bha sin san Eaglais Bhaisteach air Cnoc Earrach, Caraliana Tuath.

Le Callum Mac Néill.

1880an: Nuair a thosaidh mi gu h-Eaglais Gàidhealach, bha nam mnathan ‘s pàistean air do chlè ‘s bha nam Fhir air do dheas a-staighan Eaglais ri linn seirbheis.

Le Néitidh Buidhe Nic Charmaig.

1800an gu 1900an: Nuair a thánaig daoine gu h-Eaglais air Latha Sabaid, thanaig ead gu logan ann le daoine do shuidhe (suidhe) nuair a chuir ead brògan mhath-ùir aca roimh rachaidh ead gu h-Eaglais. Bha loga ‘mhain le gach aon clann ‘s teaghlach. Bh’ ead ann mar dh’iarr daoine ‘g àite do suidhe shìos nuair a chuir ead brògan mhath aca le seirbheis.

Le Eóin Mac Dhonnchaidh.